Ամփոփում

Թեստ 1

Աչքի կառուցվածքը և ֆունկցիան

Ակնակապիճի մեջ են մտնում ակնագնդի մկանները, հոնքերը, կոպերը, արտևանունքները, շաղկապենին, արցունքագեղձերը: Կոպերը, հոնքերը և արտևանունքները աչքը պաշտպանում են արտաքին վնասակար բաներից: Հոնքերը տարբեր կողմեր են տանում ճակատից հոսող հեղուկը, կոպերը և արտևանունքներն աչքերը պաշտպանում են փոշուց, արցունքագեղձերն արտադրումեն արցունք, որը խոնավացնում է ակնագնդի մակերեսը, հեռացնում կողմնակի մակերեսները, տաքացնում աչքը: Ակնագունդը շարժող մկանների կծկումների շնորհիվ մենք կարողանում ենք փոխել հայացքի ուղղությունը: 

2
Անգիտակից տուժած

Գիտակցության բացակայության դեպքում, անհրաժեշտ է տուժածին բերել կողքի ապահովության դիրքի։ Այդ դիրքը հնարավորություն է տալիս ապահովել։ Երբ տուժածն անգիտակից վիճակում է, նրա մկանները, այդ թվում նաև լեզուն, թուլանում են։ Լեզուն հետ է գնում դեպի ըմպան՝ փակելով շնչուղիները։ Անգիտակից տուժածի կլման և հազի ռեֆլեքսները բացակայում են, ինչը կարող է բերել շնչուղիների անցանելիության խանգարման։

3
Կարմրուկ

Կարմրուկը սուր վիրուսային խիստ վարակիչ անթրոպոնոզ հիվանդություն է, որը բնորոշվում է ցիկլիկ ընթացքով, արտահայտված ինտոքսիկացիայով, կատարային և ցանային համախտանիշով,ինչպես նաև յուրահատուկ էնանթեմայով։Կարմրուկով հիվանդը մեկուսացվում է 5 օրից ոչ պակաս, իսկ բարդությունների դեպքում՝ 10 օր հաշված ցանավորման սկզբից։ Հիվանդի հետ շփման մեջ եղած երեխաներին 17 օր չի թույլատրվում հաճախել մանկական հիմնարկություններ հաշված շփման օրից։ Գամագլոբուլին ստացած երեխաների մեկուսացումը երկարացվում է մինչև 21 օրվա։ Եթե շփման օրը ճիշտ է որոշվում, ապա այդպիսի երեխաներին կարելի է թույլատրել հաճախել մանկական հիմնարկություններ առաջին 7 օրերի ընթացքում, որից հետո անհրաժեշտ է անհապաղ մեկուսացնել։ Խիստ կարևոր նշանակություն ունի կարմրուկի վաղաժամ ախտորոշումը (հատկապես մանկական հիմնարկություններում) և հիվանդների շուտափույտ մեկուսացումը։

Թեստ 2
1
Ականջի կառուցվածքը, ֆունկցիան

Որպես լսողության օրգան, ականջը միակ զգայարանն է , որի միջոցով մենք ստանում ենք տեղեկություններ մեր շրջապատի մասին: Ականջը բաղկացած է երեք մասից`արտաքին,միջին և ներքին: Արտաքին ականջը կազմված է ականջախեցուց և լսողության արտաքին անցուղուց:Ականջախեցին հավաքում (որսում) է ձայնային տատանումները և ուղղում դեպի 3 սմ երկարությամբ լսողական արտաքին անցուղի: Լսողական անցուղին ավարտվում է թմբկաթաղանթով, որը սահմանազատում է արտաքին ականջը միջին ականջից: Միջին ականջը օդով լցված փոքրիկ խոռոչ է, լսողական երեք հոդավորված ոսկրիկներով՝ մուրճիկ, սալ և ասպանդակ:  Միջին ականջի խոռոչը լսողական փողով (Եվստախյան) հաղորդակցվում է քթըմպանի հետ: Նրանով անցնող օդը հավասարակշռում է ճնշումը թմբկաթաղանթի երկու կողմերում: Հակառակ դեպքում թմբկաթաղանթը կկորանա դեպի օդի փոքր ճնշման կողմը, և ձայնը կաղավաղվի: Լսողական ոսկրիկները թմբկաթաղանթի տատանումները փոխանցում են ներքին ականջի ձվաձև պատուհանի թաղանթին: Ներքին ականջըգտնվում է քունքոսկրի խորքում, այն խոռոչների և գալարուն խողովակների համակարգ է, որում խխունջն իրականացնում է լսողական գործառույթ: Խխունջը 2,5 պտույտով հեղուկով լցված ոսկրային խողովակ է, որը երկայնակի միջնորմով բաժանված է երկու հարկերի: Միջնորմի մի մասը կազմված է հիմային թաղանթից, որը բաղկացած է տարբեր երկարության լայնակի ձգված թելերից: Հիմային թաղանթի վրա գտնվում են մազանման զգացող բջիջներ՝ լսողական  ընկալիչները:

2
Սիրտ-թոքային վերակենդանացման  տեխնիկա

Մինչև վիրավորին օգնություն ցույց տալը կամ “շտապ օգնություն” զանգահարելը պետք է պարզել, թե արդյոք տուժողը սրտխփոց ունի և շնչում է:
Իմացեք, հանգիստ վիճակում չափահաս մարդու անոթազարկը 60-80 զարկ մեկ րոպեում, իսկ շնչառությունը՝ 12-18 շնչառական շարժում մեկ րոպեում:
Սրտի աշխատանքը կարելի ստուգել քնի զարկերակը շոշափելով, ինչպես ցույց է տրված նկարում: Եթե սրտի աշխատանքը բացակայում է, ապա անհրաժեշտ է անմիջապես ձեռնարկել սիրտ-թոքային վերակենդանացման գործողություններ, այն է՝ 30 անգամ սրտի անուղղակի մասսաժ և 2 անգամ արհեստական շնչառություն: Դրանից հետո անհրաժեշտ է տուժածին շրջել կողքի և ստուգել շնչուղիները: Այնուհետև տուժածին պետք է պառկեցնեց մեջքի վրա, բերանը բացել ստորին ծնոտը պահելով այնպես ինչպես ցույց է տրված նկարում, որպեսզի վիրավորը լեզուն “կուլ” չտա, որից հետո կրկին անգամ անել սիրտ-թոքային վերակենդանացման գործողություններ: Երբեմն տուժածները իրենք են դուրս գալիս մեքենայից և հրաժարվում անգամ բուժօնությունից, հայտարարելով որ ամեն ինչ կարգին է և իրենք ցանկանում են տուն գնալ: Ցավոք թվացական լավ ինքնազգացողությունը կարող է կարճ տևել: 5-10 րոպե հետո, երբ անցնի շոկային իրավիճակը, տուժողի վիճակը կարող է կտրուկ վատանալ: Այդ իսկ պատճառով անհրաժեշտ է հնարավորինս երկար պահել տուժածին, մինչև կժամանի շտապ օգնությունը:

3
Ա․ օրենսգիգրք, հիվանդության դրույթները աշխատողի առողջության պահպանման մասին

1.Աշխատավայրում դժբախտ պատահարների կամ սուր հիվանդությունների առաջացման դեպքերում գործատուն պարտավոր է աշխատողներին ապահովել առաջին բժշկական օգնությամբ:

2. Աշխատանքի վայրում հիվանդացած կամ վնասվածքներ ստացած աշխատողի տեղափոխումն առողջապահական կազմակերպություն իր միջոցների հաշվին կազմակերպում է գործատուն:

Թեստ 3
1
Ոսկրային համակարգ, թվեք ոսկրերի անունները

Երկար խողովակավոր ոսկրերը ունեն մարմին և երկու ծայրեր: Ծայրերից մեկը` մոտակա ծայրը, կոչվում է պրոքսիմալ էպիֆիզ, մյուս ծայրը` հեռու գտնվող, կոչվում է դիստալ էպիֆիզ, իսկ մարմինը կոչվում է դիաֆիզ: Երկար խողովակաձև ոսկորների մեջ կան խոռոչ,  որը լցված է ոսկրածուծով: Կարմիր ոսկրածուծը արյունաստեղծ օրգան է: Տարիքի հետ երկար  խողովակաձև ոսկորների խողովակում ոսկրածուծը հագենում է ճարպով` վերածվելով կարմիր ոսկրածուծի: Երկար խողովակաձև ոսկորներն են վերին և ստորին վերջույթների ոսկորները:  Կարճ խողովակավոր ոսկորները նույնպես  ունեն  մարմին և ծայրեր` մատոսկրեր: Տափակ ոսկորները կազմված են սպունգային հյուսվածքի բարակ շերտից, որն արտաքինից և ներսից պատված է ոսկրային հյուսվածքի բարակ շերտով.  այդպիսի ոսկրեր են գանգի ոսկրերը, թիակները: Սպունգային ոսկորները կազմված են սպունգային նյութից, որը լցված է կարմիր ոսկրածուծով: Այդպիսի ոսկորներ են կրծոսկրը, ոսկրերի մարմինները: Իսկ խառը տիպի ոսկորներն են կոնքոսկրերը: Ոսկորները միանում են 2 եղանակով`անշարժ  և շարժուն: Անշարժ միացման դեպքում ոսկրերը իրար միանում են մի անընդհատ հյուսվածքով և նրանց միջև ճեղք չի առաջանում, այսպիսի միացման դեպքում շարժումները խիստ սահմանափակ են կամ խիստ բացակայում են: Այս եղանակով են միանում ողերի մարմինները իրար աճառային հյուսվածքով,   կոնքոսկրերը իրար ցայլային սինֆիզում, գանգի ոսկրերը իրար կարաններով: Շարժուն միացման դեպքում ոսկրերը իրար միանում են հոդերով: Հոդը ունի պարտադիր կառուցվածքային մասեր` հոդային մակերեսներ, հոդաճողք և հոդապարկ:

2
Շնչառական սոււր խանգարում առաջին օգնության տեխնիկա

Առաջնային զննումն այն զննումն Է, որը կատարվում Է տուժածի կյանքին անմիջական սպառնացող պայմանների հայտնաբերման նպատակով։ Առաջնային զննման ժամանակ անհրաժեշտ Է ստուգել կենսական կարևոր համակարգերի գործունեությունը։ Շնչառական խանգարումների ժամանակ տուժածին ցուցաբերվող առաջին օգնության քայլերը բավական պարզ են, բայց դրանց չիմացությունը կարող է բերել նրա վիճակի վատացման։
Նստեցրեք տուժածին հարմար դիրքով, ցանկալի է` իրանով առաջ թեքված։ Արձակեք սեղմող կապերը՝ օձիքը, վզնոցը, փողկապը, գոտին եւ այլն։ Խորհուրդ տվեք նրան հնարավորին չափ քիչ շարժվել։ Վստահություն ներշնչեք եւ հանգստացրեք տուժածին, մի թողեք որ հուզվի, հանգիստ վիճակը նույնպես նպաստում է շնչառության կարգավորմանը։ Ապահովեք թարմ օդի բավարար քանակ՝ բացեք պատուհանը կամ դուռը եւ խնդրեք այդ տարածքում գտնվող մարդկանց հեռանալ։ Պարբերաբար վերահսկեք տուժածի շնչառության ու անոթազարկի վիճակը, գրանցեք տվյալները։ Եթե տուժածն ունի բժշկի կողմից նշանակված դեղամիջոցներ, ապա օգնեք ընդունել դրանք։ Եթե տուժածը չունի դեղեր կամ դեղերը չեն օգնում ու շնչառությունը չի բարելավվում, ահազանգեք շտապ օգնություն։

3
Հակահրդեհային անվտանգության կանոնները

Այսօր առանց կրակի չի կարելի պատկերացնել մարդկանց կյանքն ու կենցաղը:
Չկա գործունեության մի բնագավառ, որտեղ կրակի օգտագործման անհրաժեշտությունը չլինի, իսկ նման պայմաներում մեծանում է հրդեհի առաջացման հավանականությունը:
Այդ պատճառով մենք ուզում ենք անդրադառնալ կենցաղային էլեկտրական սարքավորումներով և գազով կամ այլ վառելանյութով գործող ջեռուցիչ սարքերի անվտանգ շահագործմանը: Խոստովանենք, որ գրեթե ամեն օր անտեսում ենք հրդեհային անվտանգության կանոնները`գիտակցելով հանդերձ դրա ծանր հետևանքները:Մեր անփութության և անուշադրության պատճառով կորստյան են մատնվում տարիների վաստակով ստեղծվածը, սպառնում մեր և մեր հարազատների առողջությանը և կյանքին:ՈՒսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ հրդեհների գերակշիռ մասը տեղի է ունենում բնակելի հատվածում, այն էլ հենց իրենց`բնակիչների մեղքով:Էլեկտրական սարքերի և ջեռուցող այլ սարքավորումների շահագործման կանոնների խախտումներից առաջացած հրդեհները տեղի են ունենում բնակիչների անզգուշության, կամ անտարբերության պատճառով, ինչը հանգեցնում է մարդկային և նյութական անդառնալի կորուստների:

Թեստ 4
1
Մկանային համակարգ քանի տեսակ մկանների գիտեք տարբերությունը

Մկանների շնորհիվ մարմինը պահպանում է հավասարակշռությունը, տեղաշարժվում է  տարածության մեջ, իրականացնում կրծքավանդակի ու ստոծանու շարժումները, կլլման ակտը, աչքի շարժումները, ներքին օրգանների, այդ թվում՝ սրտի աշխատանքը։
Մարդն ունի ավելի քան 600 մկան, որոնք, կախված կառուցվածքից և գործառույթից լինում են հարթ (ոչ կամային կծկվող) և միջաձիգ զոլավոր (կամային կծկվող մկաններ): Սրտի մկանը ըստ կառուցվածքի միջաձիգ զոլավոր է,սակայն կծկվում է ոչ կամային: Միջաձիգ զոլավոր մկանների դերն օրգանիզմում բազմազան է։ Նրանք մասնակցում են մարմնի խոռոչների և օրգանների պատերի կազմությանը (կրծքի, որովայնի խոռոչ, ըմպան, կոկորդ) ապահովում են մարմնի կեցվածքը, հավասարակշռությունը, ձայնի առաջացումը։ Միջաձիգ զոլավոր մկանները մասնակցում են շնչառական և կլլման շարժումներին, ձևավորում են դիմախաղը, ապահովում ակնաշարժ և ծամիչ ապարատի գործունեությունը։ Նրանց կծկումը կմախքի հետ միասին ապահովում է մարմնի տեղափոխությունը տարածության մեջ, ջերմության առաջացումը։

2
Արնահոսություն, տեսակները առաջին օգնության տեխնիկա

Առաջին օգնությունն արտակարգ իրավիճակում ձեռնարկվող գործողությունների համակարգ է, որի խնդիրն է օգնել տուժածին կամ տուժածներին մինչեւ մասնագիտական օգնության ժամանումը։ Պատահարների դեպքում տուժածին առաջին օգնություն ցուցաբերելու նպատակներն են.
— պահպանել տուժածի կյանքը.
— կանխել տուժածի վիճակի վատթարացումը.
— նպաստել տուժածի վիճակի բարելավմանը.
— պաշտպանել անօգնական տուժածին։Մենք բոլորս սովոր ենք մեզ շրջապատող երեւույթներին ու իրավիճակներին։ Սովորական իրականությունից շեղումը շատ հաճախ լինում է արտակարգ իրավիճակի առաջին նշանը։ Սակայն երբեմն դժվար է կողմնորոշվել եւ իրադրությունը բնորոշել որպես պատահար։ Իմանալով արտակարգ իրավիճակներին բնորոշ նշանները` դուք հեշտությամբ կարող եք ճանաչել դրանք ու համապատասխան գործել։ Այդ նշաններից են տարօրինակ տեսարանները, օրինակ` ճանապարհից անբնական շեղված ավտոմեքենան, հավաքված մարդիկ, արտասովոր ձայները, հոտերը եւ այլն։
Արտակարգ իրավիճակներում հաճախ լինում են տուժածներ, եւ առաջանում է առաջին օգնություն ցուցաբերելու անհրաժեշտություն։

3
Առողջ երեխայի սնուցումը

Կրծքի կաթի լավ արտադրման և լավագույն բաղադրությունն ապահովելու համար մեծ նշանակություն ունի հղի և կերակրող կնոջ սննդի ճիշտ կազմակերպումը։ Հղիության առաջին կեսում սպիտակուցի պահանջն օրական կազմում է 1,5 գ` ոչ պակաս…
Նորածին երեխաների համար ամենաֆիզիոլոգիական սնունդը կրծքի կաթն է։ Այն օրգանիզմն ապահովում է կառուցվածքային և էներգետիկ նյութերով, նպաստում է իմունիտետի ձևավորմանը, աղիների նորմալ միկրոֆլորայի առաջացմանը…
Առողջ նորածին երեխաներին (ըստ Ապգարի սանդղակի 8-10 նիշ գնահատականով) հակացուցումների բացակայության դեպքում, անհրաժեշտ է կրծքով կերակրել ծնվելուց 6-12 ժամ հետո` անկախ կաթի առկայությունից։ Կրծքով վաղ կերակրելը ուժեղ գրգռիչ է կաթի ավելի շուտ…

Թեստ 5
1
Արյան բաղադրությունը, ֆունկցիա

 

Արյունը հեղուկ շարակցական հյուսվածք է: Արյունը օրգանիզմի բոլոր բջիջներին մատակարարում է թթվածին և սննդանյութեր, այնտեղից հեռացնում է ածխաթթու գազը և կենսագործունեության արգասիքները: Արյան մեջ են թափվում ներզատական գեղձերում մշակված կենսաբանական ակտիվ նյութերը (հորմոններ), որոնք կարգավորում են օրգան-համակարգերի գործունեությունը: Այն նաև նպաստում է օրգանիզմի ներքին միջավայրի քիմիական μաղադրության ու մարմնի կայուն ջերմաստիճանի պահպանմանը: Արյունը կատարում է նաև պաշտպանական դեր, նրանում գտնվում են արյանսպիտակ գնդիկներ՝ լեյկոցիտներ, որոնք վնասազերծում են օտարածին մարմինները և ապահովում օրգանիզմի անընկալունակությունը որոշակի հիվանդությունների նկատմամբ (իմունիտետ): Արյան պաշտպանողական ֆունկցիան է համարվում նաև նրա մակարդելիության հատկությունը:

2
Կոտրվածքների, տեսակները առաջին օգնության տեխնիկա

Տուժածին օգնություն ցույց տալու համար վնասված տեղին են դնում սառը թրջոց կամ սառույցով պարկ։ Սառնությունը մեղմացնում է ցավը, կանխում այտուցի առաջացումը։ Այնուհետև հոդը երիզապատում են և տուժածին տեղափոխում բժշկական հիմնարկ։ Հոդախախտման պատճառ կարող են լինել նաև հոդի բնականոն շարժումներից դուրս  կատարվող շարժումները, ինչպես նաև հոդին հասցված ուժեղ հարվածը։ Հոդախախտման դեպքում առաջանում է հոդապարկի թաղանթի պատռվածք, կապանների, ջլերի, մկանների, նյարդերի և արյունատար անոթների վնասում։ Վնասված հոդի ցավը մեղմացնելու նպատակով դնել սառույցով կամ ջրով պարկ, ապահովել հոդի հանգիստ վիճակը և տուժածին տանել բժշկի։

Բաց կոտրվածքիդեպքում կոտրված ոսկրի սուր եզրերը վնասում են մկանները, արյունատար անոթները, նյարդերը, մաշկը, առաջանում է արյունահոսություն։ Կոտրված հատվածում առաջանում է ուժեղ ցավ, շարժունության խանգարում։ Արյունահոսությունը դադարեցնելու և վերքն աղտոտվելուց պահպանելու համար դնել ճնշող, վարակազերծ վիրակապ։ Այնուհետև վերջույթն անշարժացնել ձեռքի տակ եղած միջոցներով։

Կողոսկրերի կոտրվածքի դեպքում խորհուրդ է տրվում հնարավորին չափով ուժեղ արտաշնչել և ոչ խոր ներշնչել։ Կրծքավանդակի այդպիսի դիրքում այն պետք է ամուր երիզակապել։

Հատկապես վտանգավոր են ողնաշարիև գանգի ոսկրերիկոտրվածքները։ Նման դեպքերում պետք չէ տուժածին ինքնուրույն օգնություն ցույց տալ։ Անհրաժեշտ է շտապ օգնություն կանչել։

 

3
Մանկական օրգանիզմի տարիքային սնուցումը

 

Խառը և արհեստական սնուցում նշանակվում է միայն օբյեկտիվ ցուցումների առկայության դեպքում։ Այդ հարցը սկզբունքային լուծում է պահանջում հատկապես նորածնային շրջանի երեխաների համար։ Միաժամանակ հարկավոր է նշել, որ կրծքի…
Անգնահատելի է սնուցման նշանակությունը երեխաների կյանքի առաջին տարում, երբ առկա են նրանց աճի ինտենսիվ պրոցեսները, բազմաթիվ օրգանների ու համակարգերի ձևավորումն ու կատարելագործումը…

 

Թեստ 6
1
Սրտի կառուցվածքը, ֆունկցիան: Արյան շրջանառությունը

Մարդու սիրտը գտնվում է կրծքավանդակի խոռոչում:Այն կշռում է մոտ 250-350 գրամ: Այն տեղակայված է ողնասյան առջևում և կրծոսկրի հետևում, ունի գագաթ և հիմ: Սիրտը հոծ միջնապատով բաժանվում է աջ և ձախ կեսերի: Սրտի աջ կեսով շրջանառում է միայն երակային արյուն, իսկ ձախով կեսով` միայն զարկերակային արյուն: Սրտի գլխավոր նպատակը արյունը անոթներում շարժման մեջ դնելն է,նրա մղիչ ֆունկցիան:Սիրտն ունի երկու հիմնական ֆունկցիաներ` տարողական և արտամղման:Այն ունի նաև ներզատիչ ֆունկցիա(արյան մեջ է ներզատում ատրիալ նատրիուրետիկ հորմոնը:

2․Ցրտահարություն 1 օգնության տեխնիկա

1.  Պետք չէ տրորել մաշկի ցրտահարված հատվածը: Պետք է անմիջապես տաք վայր տեղափոխվել և փորձել տաքացնել մաշկի սառած հատվածները` օրինակ՝ ձեռքերը թևի տակ դնելով կամ դեմքը չոր ձեռնոցով ծածկելով:

2.  Կարելի է ցավազրկող ընդունել խիստ ցրտահարության դեպքերում ցավը մեղմացնելու համար:

3.  Զգուշությամբ տաքացրեք ցրտահարված մասերը տաք ջրում: Ջրի ջերմությունը պետք է հաճելի լինի: Տաքացումը 15-30 րոպե պետք է տևի

4.  Պետք չէ ալկոհոլ օգտագործել:

5.  Անհրաժեշտության դեպքում պետք է դիմել բժշկի:

 

3․ Հարբուխ, գրիպ

Գրիպը լայնորեն տարածված վիրուսային հիվանդություն է, որն ախտահարում է շնչառական ուղիների լորևձաթաղանթը: Գրիպով հիվանդանում են բոլոր տարիքի մարդիկ, բոլոր եղանակներին, քանզի վիրուսի հանդեպ ընկալունակությունը շատ բարձր է, իսկ հիվանդությունից հետո ձեռք բերված իմունիտետը հաճախ կորչում է վիրուսի հարուցիչների նոր հատկություններ ձեռք բերելու պատճառով:

Պատճառներ
Գրիպի հարուցիչները А և В տիպի վիրուսներն են, որոնք լավ պահպանվում են սառը պայմաններում, իսկ տաք պայմաններում արագ ոչնչանում են: Գրիպի վիրուսը ընկնում է վերին շնչառական ուղիներ, քայքայում և թեփոտում է լորձաթաղանթի վերին շերտի բջիջները: Շնչելիս, խոսելիս, հազալիս և փռշտալիս վիրուս պարունակող թեփոտված բջիջները պոկվում են և վարակում շրջապատողներին (հիվանդության տարածման օդակաթիլային ճանապարհ): Վարակվում են նաև հիվանդի օգտագործած կենցաղային առարկաների միջոցով:

Բուժում
Տնային պայմաններում բուժելիս հիվանդին մեկուսացնում են առանձին սենյակում` վարակի տարածումը կանխելու նպատակով: Եթե հիվանդը բարձր ջերմություն ունի, պետք է պահպանի անկողնային ռեժիմ: Ջերմաստիճանի բարձրացման և դողի ժամանակ հիվանդի ոտքերին դնում են ջեռակ և տալիս են կիտրոնով թեյ: Խորհուրդ է տրվում նաև վիտամիններով հարուստ տաք ըմպելիք (մասուրի հյութ, ազնվամորով թեյ և այլն): Անկողնու սպիտակեղենը պետք է փոխել ամեն օր, իսկ ներքնաշորերը` օրը մի քանի անգամ: Ախորժակի բացակայության դեպքում հիվանդին պետք է կերակրել հաճախակի` օրը 6-7 անգամ: Բարդությունների առաջացման դեպքում բուժումը նշանակում է բժիշկը:

7․

1․Շնչառական համակարգ թոքերի կառուցվածքը ֆունկցիա։

Շնչառություն, դա մարմնի և միջավայրի միջև տեղի ունեցող գազափոխանակությունն է։ Նորմալ կենսագործունեության համար մարմնին անհրաժեշտ է էներգիա։ Սննդանյութերից էներգիայի ստացումն ընթանում է թթվածնի կլանմամբ և ածխաթթու գազի անջատմամբ։ Քանի որ մարմնում չկա թթվածնի պաշար և առանց որի բջիջները մահանում են, ապա անհրաժեշտ է թթվածնի անընդհատ մուտք դեպի օրգանիզմ։ Մյուս կողմից ածխաթթու գազը պետք է հեռացվի մարմնից, քանի որ նրա զգալի քանակության կուտակումը վտանգավոր է կյանքի համար։ Օդից թթվածնի կլանումը և ածխաթթու գազի արտազատումը իրագործվում է շնչառական համակարգի միջոցով։ Շնչառական համակարգը կազմում են շնչուղիները (քթի խոռոչ, քթաըմպան, ըմպան, կոկորդ, շնչափող, բրոնխներ) և թոքերը։ Շնչուղիներով օդը հասնում է թոքեր, որտեղ իրականանում է գազափոխանակությունը։

Հիմնական ֆունկցիան գազափոխանակությունն է: Մարդու թոքերը գտնվում են կրծքի խոռոչում՝ ստոծանու համապատասխան գմբեթների վրա` սրտից, արյան խոշոր անոթներից և միջնորմի օրգաններից աջ ու ձախ` պարփակված կրծքամզային պարկերի մեջ: Թոքերը կիսակոնաձև են, գագաթով՝ ուղղված վեր, իսկ հիմքով՝ վար, ունեն 3 մակերևույթ. առաջինը կողերին հպվող ուռուցիկ մակերևույթն է, դարձած է դեպի միջնորմը, երկրորդը ստորին գոգն է, որը կիպ հպվում է ստոծանուն, երրորդը միջային մակերևույթն է, որի վրա կա ռոմբաձև կամ օվալաձև մի փոս՝  թոքի դրունքը, որով անցնում են թոքի արմատը կազմող գլխավոր բրոնխը, թոքային զարկերակը, թոքային 2 երակները, ավշային անոթները և նյարդերը: Աջ թոքն ավելի լայն է ու կարճ և 2 ակոսներով բաժանվում է վերին, միջին ու ստորին, իսկ ձախը՝ 1 ակոսով՝ վերին և ստորին բլթերի:

2․Այրվածքներ 1 օգնության տեղնիկա:

1. Դադարացնել այրվածք առաջացնող գործոնի ազդեցությունը (հեռացնել բոցից, անջատել էլեկտրականությունը և այլն):
2. Հանգստացնել տուժածին:
3. Հանել տուժածի աղտոտված կամ այրվող հագուստը, եթե հնարավոր է:
4. Քիմիական այրվածքների դեպքում:
   — Եթե քիմիական նյութը փոշի է, անհրաժեշտ է թափ տալ այն, չլվանալ ջրով:
   — Եթե այրվածքն առաջացել է հեղուկ քիմիական նյութից, լվանալ հոսող ջրով (չօգտագործել շատ սառը ջուր ցանկալի է, որ ջրի ջերմաստիճանը լինի 12-18 աստիճան):
5. Այրվածքային մակերեսը ցանկալի է ծածկել ստերիլ ծածկոցով (արդուկած սավան, սրբիչ)` հնարավոր վարակը կանխարգելելու և մարմնի ջերմությունը պահպանելու նպատակով:
6. Ջրազրկումը կանխելու նպատակով տալ խմելու հեղուկներ (գոլ ջուր, հյութ, հանքային ջուր):
7. Օգտակար է նաև հետևյալ բաղադրությամբ պատրաստված հեղուկը. 3-4թ. գդալ շաքարավազ և կես թեյի գդալ աղը լուծել 1 լիտր գոլ ջրում և տալ խմելու մինչև ՇՕ ծառայության ժամանումը:
8. Չկտրել, չբացել բշտիկնեները:
9. Չքսել որևէ դեղորայք, քսանյութ և այլն:

3.Թվեք սննդային թունաորման տեսակներ

 

 

8․

1․Մարսողական համակարգի կառուցվածքը , ֆունկցիան։

Մարդու մարսողական համակարգը կազմված է մարսողական խողովակից և դրանից դուրս տեղադրված գեղձերից (թքագեղձեր, լյարդ և ենթաստամոքսային գեղձ), որոնց գեղձազատուկը մասնակցում է մարսողության պրոցեսին: Մարսողությունը մարսողական խողովակի տարբեր հատվածներում սննդի քիմիական և մեխանիկական հաջորդական մշակումն է և ճեղքված վերջնանյութերի ներծծումը: Որպես կենսաբանական բաց համակարգ՝ մարդու օրգանիզմում մարսողական համակարգի դերը շատ մեծ է. նրա միջոցով իրականանում է սննդանյութերի յուրացումը, որը անընդհատ քայքայվող և մահացող կառուցվածքների վերականգնման համար օրգանիզմը ապահովում է անհրաժեշտ էներգիայով և կառուցվածքային նյութով:
Մարսողական համակարգում պայմանականորեն տարբերում են երեք հիմնական բաժին՝ վերին, միջին և ստորին: Վերինբաժինն է բերանի խոռոչը՝ իր կառուցվածքային բաղադրամասերով, ըմպանը և կերակրափողը: Այստեղ կատարվում է հիմնականում սննդի մեխանիկական մշակումը:Միջին բաժինն է ստամոքսը, հաստ և բարակ աղիները, լյարդը և ենթաստամոքսային գեղձը: Միջին բաժնում առավելապես կատարվում է սննդի քիմիական մշակումը, ճեղքավորված վերջնանյութերի ներծծումը և կղանքի ձևավորումը: Ստորին բաժինն ուղիղ աղիքի կաուդալ հատվածն է, որը մարսողական խողովակից արտամղում է չմարսված մնացորդները:Մարսողական համակարգի տարբեր հատվածների հյուսվածաբանական կառուցվածքը և հիստոֆիզիոլոգիան հասկանալու համար անհրաժեշտ է ծանոթանալ մարսողական խողովակի հիստոգենեզին և կառուցվածքի ընդհանուր սկզբունքների առանձնահատկություններին:

Մարսողության համակարգի հիմնական ֆունկցիաներն են՝ հյութազատական, շարժողական, ներծծման։ Թքագեղձերն արտազատում են թուք,ստամոքսի գեղձերը՝ մարսողական հյութեր,լյարդը՝ լեղի։ Այս հյութերի ազդեցությամբ ածխաջրերը ճեղքվում են գլյուկոզի և այլ պարզ շաքարների, ճարպերը՝ ճարպաթթուների և գլիցերինի,սպիտակուցները՝ ամինաթթուների։ Այս վերափոխումները հնարավոր են միայն մարսողական խողովակի ֆերմենտների և շարժողական ֆունկցիայի շնորհիվ։Մարսողական ուղու շարժողական ֆունկցիան կերակրագնդի տեղափոխումն է, որը պայմանավորված է մարսողական օրգանների պատերի հարթ և միջաձիգ զոլավոր մկանների կծկմամբ։ Ներծծման ֆունկցիան իրականանում է մարսողական համակարգի տարբեր բաժինների լորձաթաղանթով։

2․Արևահարության 1 օգնության տեղնիկա։

ԱՌԱՋԻՆ ՕԳՆՈՒԹՅՈՒՆԸ

• Տեղափոխեք տուժածին հով, ստվերոտ վայր,
• Օգնեք տուժածին ընդունել հարմար դիրք,
• Տուժածի գլխին դրեք սառը թրջոցներ, ծածկեք նրան խոնավ սավանով,
• Արձակեք ճնշող կապերը և թեթևացրեք հագուստը,
• Եթե տուժածը գիտակից է, տվեք սառը, քաղցր հեղուկներ։ Անհրաժեշտության դեպքում ահազանգեք շտապ օգնություն,
• Վերահսկեք տուժածի վիճակը, գրանցեք տվյալները և ցուցաբերեք համապատասխան առաջին օգնություն:

3.Տուբերկուլյոզ։

Տուբերկուլյոզը (պալարախտ, թոքախտ) իրենից ներկայացնում է քրոնիկական վարակիչ հիվանդություն: Առավել հաճախ հիվանդանում են դեռահասները և ծերերը, քանզի նրանց օրգանիզմում վարակի հանդեպ դիմադրողականությունը ցածր է: Տարբերում են հիվանդության ինչպես բաց, այնպես էլ փակ ձևեր: Ի տարբերություն հիվանդության փակ ձևի, բաց ձևի ժամանակ հիվանդի խորխում հայտնաբերվում են միկոբակտերիաներ: Ըստ վիճակագրական տվյալների` այն երկրագնդում ամենատարածված հիվանդություններից է:

Տուբերկուլյոզով հիվանդանում են նաև ընտանի կենդանիները, հիմնականում` խոշոր եղջերավոր անասունները և ընտանի թռչունները:

Տարբերում են`
— թոքային տուբերկուլյոզ,
— արտաթոքային տուբերկուլյոզ:

Թոքային տուբերկուլյոզն իր հերթին լինում է`
— առաջնային
— երկրորդային

Պատճառներ
Մինչ 1890-ականները մարդկությանը դեռեւս հայտնի չէր տուբերկուլյոզի առաջացման պատճառները` միայն 1892թ. գերմանացի գիտնական Կոխը հայտնաբերեց, որ տուբերկուլյոզի տարածման պատճառը ցուպիկ է, որը հիվանդից կարող է փոխանցվել շրջապատող աշխարհին: Ի դեպ, այդ բացիլները մինչ օրս էլ կրում են գիտնական Կոխի անունը:
Տուբերկուլյոզը փոխանցվում է հիվանդ կենդանիների կաթի և կաթնամթերքի, ինչպես նաև հիվանդ հավերի ձվի միջոցով: Հարուցիչը կարող է փոխանցվել կթվորուհիներին և հիվանդ կենդանիներին խնամող անձնակազմին:
Վարակի հիմնական աղբյուրը հիվանդ մարդն է` բացիլավոր հիվանդը, ում խորխի հետ արտադրվում են տուբերկուլյոզի բազմաթիվ միկոբակտերիաներ: Տուբերկուլյոզի բաց ձևի ժամանակ հիվանդը կարող է վարակել շրջապատողներին, եթե չպահպանի հիգիենային նախազգուշական միջոցառումները: Ի տարբերություն սերտ շփման` պատահական և կարճ շփման ժամանակ վարակումը հազվադեպ է լինում: Փակ ձևի սկզբնական շրջանում հիվանդներն այնքան էլ վտանգավոր չեն շրջապատի համար, բայց հիվանդության խորացման դեպքում հիվանդները սկսում են արտադրել հարուցիչներ:
Տուբերկուլյոզը ժառանգաբար չի փոխանցվում: Սակայն երեխան կարող է վարակվել ծնողներից, եթե նրանք խախտեն հիգիենայի պահպանման կանոնները: Այն առավել հաճախ տարածվում է օդակաթիլային ճանապարհով. հազալիս, փռշտալիս միկոբակտերիաներ պարունակող խորխի և թքի մանր կաթիլներն ընկնում են օդի մեջ, սենյակի հատակի և պատերի, ինչպես նաև կենցաղային առարկաների վրա: Հատկապես թույլ լուսավորված տեղերում մանրէները երկար պահպանում են իրենց կենսունակությունը:
Օրգանիզմում միկոբակտերիաների ներդնումը կարող է հանգեցնել վարակման, սակայն հիվանդությունը կարող է չառաջանալ: Այն ի հայտ է գալիս օրգանիզմում առկա այլ հիվանդությունների պատճառով, քանզի այդ հիվանդությունները նպաստում են դիմադրողականության անկմանը:

 

9․

1․Երիկամների կառուցվածքը ֆունկցիա։

Երիկամները (rens) զույգ օրգաններ են որովայնի խոռոչի հետին պատի որովայնամզի տակ: Երիկամները տեղավորված են ողնաշարի աջ ու ձախ կողմերում, կրծքային վերջին և գոտկային վերին երկու ողների մակարդակի վրա: Աջ երիկամը միջին հաշվով 1-1.5 սմ ավելի ցած է, քան ձախը (լյարդի աջ բլթի ճնշումից կախված): Երիկամների վերին ծայրերը հասնում են XI կողի մակարդակին, նրանց ստորին ծայրերը գտնվում են զստոսկրի կատարից 3-5 սմ բարձր: Երիկամների դիրքի նշված սահմանները ենթակա են անհատական փոփոխությունների. հաճախ վերին սահմանը հասնում է XI կրծքային ողնի վերին եզրի բարձրությանը, ստորին սահմանը կարող է իջնել 1-0.5 ող ավելի ցած:

2․Ջրախեղդում 1 օգնության տըեղնիկա։

3․Միավ-ձիավ։

Մարդու իմունային անբավարարության վիրուսի (ՄԻԱՎ)նկատմամբ հետազոտումը առաջին անգամ ներկայացվել է 1985 թվականին որպես մի միջոց, որով արյան մեջ ստուգվում է HTLV-3-ի` հետագայում ՄԻԱՎ-ի առկայությունը: ՄԻԱՎ-ի թեստը սահմանվում է որպես անձի շիճուկի ստուգման գործողություն` ՄԻԱՎ-ի նկատմամբ հակամարմինների հայտնաբերման համար (կամ ՄԻԱՎ հակածին/ՄԻԱՎ-ՌՆԹ). այն առաջարկում է բուժաշխատողը, կատարվում է անձի ցանկությամբ, իրականացվում է հատուկ հետազոտությունների շրջանակներում, ինչպես նաև ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի մասին օրենքով նախատեսված դեպքերում: ՄԻԱՎ հետազոտման կարևորագույն հանգամանքն է գաղտնիությունը և խորհրդատվությունը: Գոյություն ունի վարակի երկու տեսակ` ՄԻԱՎ 1 և ՄԻԱՎ 2, որը ցույց է տալիս 40- 60% ամինաթթվի հոմոլոգիա: ՄԻԱՎ 1-ը բաժանվում է երկու խմբի` M և O, M խումբն էլ իր հերթին բաժանվում է A-ից մինչև I ենթախմբերի:

10․

1․Վերարտադրողական համակարգ, արական և իգական սեռական համակարգ։

Մարմնի սեռական համակարգի գործունեության շնորհիվ մարդկությունը շարունակում է իր գոյությունը։

Տարբերում ենք արտաքին և ներքին սեռական օրգաններ։ Ներքին սեռական օրգանները գտնվում են որովայնի խոռոչում և պաշտպանված են կոնքի ոսկրերով։ Իգական սեռական օրգանների մեծ մասը տեղակայված են որովայնի խոռոչի ստորին մասում (ձվարաններ, արգանդափողեր, արգանդ, հեշտոց) (նկ. 2.15ա)։ Արական սեռական օրգանների հիմնական մասը (ամորձիներ, սերմնածորան, առնանդամ) (նկ. 2.15բ) գտնվում են կոնքից դուրս և ավելի հաճախ կարող են վնասվել։ Սեռական օրգաններն ունեն հարուստ նյարդավորում և անոթավորում, ուստի շատ ցավազգայուն են և վնասվածքների դեպքում կարող են ուժեղ արյունահոսել։

2.Շոկ 1 օգնություն։

• Թվարկել շոկի զարգացման պատճառները։
• Ճանաչել շոկի նշանները։
• Ձեռնարկել քայլեր շոկի զարգացման կանխարգելման և նվազեցման ուղղությամբ։
• Ընդունել համապատասխան որոշում, երբ անհրաժեշտ է առաջին օգնություն ցուցաբերել շոկի մեջ գտնվող տուժածին։

Մինչ այս ձեզ անհրաժեշտ են գիտելիքներ մարմնի բոլոր կենսական համակարգերի համատեղ և փոխկապակցված գործունեության, շնչառական և սրտանոթային համակարգերի գործունեության խանգարումների վերաբերյալ։ Դուք պետք է գիտենաք նաև, թե ինչ փոփոխություններ են տեղի ունենում մարմնում արյունահոսությունների ժամանակ ։

Մարդու մարմինը միշտ արձագանքում է արտաքին տարբեր ազդակներին՝ հիվանդություններին, վնասվածքներին՝ փորձելով համակշռել նրանց ազդեցությունը։ Երբ մարմինը ի վիճակի չի լինում անել այդ, զարգանում է կյանքին սպառնացող վիճակ՝ շոկ։ Շոկ բառը ծագում է անգլերեն «shock» բառից, որը նշանակում է հարված, ցնցում:

Շոկը մարմնի ընդհանուր պատասխանն է վերսահմանային արտաքին ազդակին, որը հանգեցնում է կենսական կարևոր օրգանների անբավարար արյունամատակարարման, թթվածնային քաղցի և, որպես հետևանք, նրանց գործունեության խանգարումների։ Երբ արտաքին ազդակն այնքան ուժեղ է, որ գերազանցում է մարմնի համակշռող հնարավորությունները կամ այնքան կարճատև է, որ մարմինը պարզապես չի հասցնում իրականացնել կարգավորումը, զարգանում է շոկ։ Շոկը զգալիորեն բարդացնում է վնասվածքի կամ հիվանդության ընթացքը։

3. Ջրծաղիկ։

Ջրծաղիկը սուր վարակիչ հիվանդություն է, որը -հերպեսվիրուսների (VZV) կողմից, փոխանցվում է/հարուցվում է 3-րդ տիպի օդա-կաթիլային ճանապարհով, բնութագրվում է տենդով և մաշկի ու լորձաթաղանթների վրա փոքր, թափանցիկ պարունակությամբ լցված բշտիկների առաջացումով:

Պատմական տվյալներ
Համեմատաբար վերջերս է ջրծաղիկը տարանջատվել այլ ցանային հիվանդություններից: Ջրծաղիկի առաջին նկարագրությունը որպես առանձին հիվանդություն վերագրվում է William Heberden-ին, որը 1802թ-ին ջրծաղիկը որպես ինքնուրույն հիվանդություն առանձնացրեց բնական ծաղկից: Կապը ջրծաղիկի և գոտևորող որքինի միջև առաջինը նկարագրել է Bokay-ն 1892թ-ին: Նա ենթադրեց, որ ջրծաղիկը և գոտևորող որքինը երկու տարբեր կլինիկական արտահայտություններ են, հարուցված միևնույն հարուցչով, որը մենք այժմ անվանում ենք VZV (varicella-zoster virus).

Վիրուսի տարրական մասնիկները բշտիկների պարունակությունից հայտնաբերել է Aragao-ն, 1911թ-ին: Վիրուսի կենսաբանական հատկությունները հետագայում ուսումնասիրվեցին վիրուսաբանական եղանակով:

Վիրուսը առողջ երեխաների մոտ հարուցում է առաջնային վարակ, որը բնութագրվում է տարածուն բշտիկավոր ցանով և համեմատաբար թույլ արտահայտված համակարգային ախտահարմամբ: Կլինիկական առողջացումից հետո վիրուսը կարող է պերսիստենցել օրգանիզմում տասնյակ տարիներ` ախտանիշների բացակայությամբ: Հետագայում լատենտ վիրուսի ակտիվացումը առաջացնում է միակողմանի բշտիկային ցան դերմատոմի շրջանում, որն անվանվում է գոտևորող որքին:

11․

1․Մենստրուալ ցիկլ , բեղմնաորում։

Մենստրուալ ցիկլի տևողությունը խիստ ահատական է: Ամենատարածվածը 23-35 օր պարբերականությունն է, հասնում է մինձև ձվազատում, այսպես կոչված ֆոլիկուլային ֆազա: Կանանց մեծամասնության պարագայում ձվազատումից մինչև մենստրուացիան անցնում է 12-16 օր, այսպես կոչված լյուտեինային ֆազա: Հիմնականում երկրորդ օրվանից, իսկ որոշ կանանց ու աղջիկների պարագայում անգամ մինչև դաշտանային ցիկլի սկսելը նկատվում են տարբեր ուժգնության ցավեր: Դրանք պայմանավորված են այն հանգամանքով, որ հորմոնները «ստիպում» են արգանդին առավել ինտեսիվ ազատվել ամբողջ ցիկլի ընթացքում կուտակված լորձաթաղանթից:

2․Թունաորում շմոլ գազից 1 օգնության տեղնիկա։

Շմոլ գազ` վտանգավոր հարևան

Շմոլ գազի նենգ հատկությունները հայտնի են վաղ ժամանակներից: Մեր նախնիները գիտեին, որ շատ վտանգավոր է փակել քարշը, ջերմությունը պահպանելու համար, մինչև վերջ չայրված վառարանում: Փակ տանը տաք է, հարմարավետ է, մարդը պառկում է հանգստանալու և չի արթնանում, շմոլագարվում է: Դժբախտության մեղավորը կրում է տարբեր անուններ` ածխածնի օքսիդ, ածխածնի մենօքսիդ, շմոլ գազ, CO:

Որտեղ է առաջանում շմոլ գազը

Երբ փակում են քարշը, առաջանում է թթվածնի անբավարարության պատճառով թույլ վառվող ածուխների օքսիդացում, որը թափանցում է սենյակ: Մարդիկ չեն նկատում նրա ներթափանցումը, քանի որ ներթափանցող գազը ոչ հոտ ունի, ոչ էլ գույն: Առաջին հերթին նա ազդում է կենտրոնական նյարդային համակարգի վրա և թունավորվողը ի վիճակի չէ հասկանալու, թե ինչ է իր հետ կատարվում, ինչ որ բան այն չէ:

Թվում է, թե մեր ժամանակներում ոչ բոլորն են օգտվում վառարաններից և հավանականությունը շմոլ գազի հետ առնչվելու մեծ չէ: Բայց պարզվում է, որ այդ գազը արտադրվում է ինչպես մարդու գործունեության ընթացքում, այնպես էլ շատ բնական պրոցեսների ժամանակ:

Շմոլ գազը գործնականում առաջանում է այրման բոլոր տեսակների ժամանակ, էլեկտրակայաններում և ջերմակայաններում վառելիքի այրման ժամանակ, խարույկի այրման, գազի սալիկի և ջրատաքացուցիչի աշխատանքի ժամանակ, մեքենայի գազաժայթքման ժամանակ, ծխելուց: Մեծ քաղաքներում ածխածնի մենօքսիդի մատակարարողը հանդիսանում է ավտոնտրանսպորտը: 1000 լ վառելիքի այրման ժամանակ ավտոտրանսպորտային միջոցներից մթնոլորտ է արտանետվում 25-ից 200 կգ շմոլ գազ:

3․Բուտուլիզմ։

Սա ինֆեկցիոն տոքսիկ հիվանդություն է, որը, ցավոք, հաճախ մահվամբ է ավարտվում ու կապ չունի վարակի աղբյուրի հետ: Անվանումն առաջացել է լատիներեն botulos՝ երշիկ բառից, որի տակ նկատի է առնվում տնական երշիկը (խճողակով լցոնված աղիքները, որոնք նորմալ մշակված չէին): Բոտուլիզմ առաջացնող բակտերիաները բնակվում են հողի մեջ, դրանք հայտնվում են կենդանու աղիքներում: Այսինքն՝ բոտուլիզմի պատճառ կարող են դառնալ հողի հետ շփված բոլոր մթերքները: Բոտուլոտոքսինն ամենազորեղ թույներից է (համեմատության համար՝ այն 400 հազար անգամ ավելի վտանգավոր է,քան օձի թույնը), սակայն քայքայվում է 50-60 աստիճանի պայմաններում: Նման ջերմությամբ կարելի է մշակել շատ հասարակ միջոցով, ընդամենը եռացնելով: Սրանից կարելի է հասկանալ, որ բոլոր այն մթերքները, որոնք կարելի է կրակի ջերմամշակման ենթարկել, ուրեմն անպայման պետք է անել ու որքան երկար, այնքան լավ, եթե իհարկե դա չի փչացնում ուտեստի համը: Ցավոք, բոտուլոտոքսինը մթերքի արտաքին տեսքի վրա ոչ մի կերպ չի արտահայտվում: Այսինքն՝ դրա համը, գույնն ու տեսքը անփոփոխ են. նույնիսկ պահածոյացված տարաների կափարիչները միշտ չէ, որ մատնում են թույնի առկայությունը: Այնպես որ, առանց լաբորատորային անալիզների, դժվար է վտանգավոր մթերքը տարբերել անվտանգից: Այս նենգ հիվանդությունն անգամ փորլուծով ու սրտխառնուքով չի մատնում իրեն, ինչպես սովորաբար լինում է աղիքային վարակների ժամանակ: Այն ասես անշարժանում է մարսողական պրոցեսի ընթացքում: Բոտուլիզմին բնորոշ են սուր թունավոր շոկի ախտանշանները, մարդը թուլանում է, տկարանում, տեսողությունն է թուլանում, խանգարումներ են լինում, որոնք նախկինում երբեք չեն եղել: Աչքերի առջև պատկերների երկվություն է առաջանում կամ էլ ստվերվում են: Երբ վարակվածի ձայնն է նստում ու շնչառությունն է դժվարանում, այլևս հետաձգել չի կարելի, իսկույն շտապօգնություն կանչեք: Մինչ բուժօգնության ժամանումը միակ փրկությունը ստամոքսի լվացումն է կամ լիտրերով թեկուզև ծորակի ջուր խմելը, եթե այդքան ջուր եռացնելու և սառեցնելու ժամանակ չկա: Ստամոքսի լվացում կատարեք, փսխում առաջ բերեք, մի խոսքով, հնարավոր միջոցներով թույլ մի տվեք, որ թույնն առաջ շարժվի ու ախտահարի ուղեղը: Միակ պաշտպանությունը բոլոր դեպքերում սննդի ճիշտ ջերմամշակումն է: Մասնագետները թախանձագին խորհուրդ են տալիս հրաժարվել տնային պայմաններում պատրաստված պահածոներից: Իսկ մթերքը լավ եփեք, խաշեք ու տապակեք, այդպես ստիպված չեք լինի անցնել բոլոր այն տհաճ պրոցեդուրաները, որոնք իրականացվում են վարակվածին փրկելու համար:

Նյութերը մասնակի կամ ամբողջությամբ մեջբերելիս ակտիվ` հիպերլինքով հղումը Ankakh.com-ին պարտադիր է:

12․

1․Արյան խմբեր փոխներարկում։

Արյան խումբ, արյան ժառանգաբար փոխանցվող իմունային առանձնահատկություններ, որոնց հիման վրա և ըստ պարունակվող նյութերի (խմբային հակածիններ կամ իզոհակածիններ) նմանության արյունը դասվում է որևէ խմբի։ Մարդու պատկանելությունն արյան այս կամ այն խմբին անհատական կենսաբանական առանձնահատկություն է, որը ձևավորվում է սաղմնային զարգացման վաղ շրջանում և չի փոխվում ամբողջ կյանքի ընթացքում։ Առավել գործնական նշանակություն ունեն արյան կարմիր մարմնիկների (էրիթրոցիտներ) A և B իզոհակածինները, ինչպես նաև բնականոն պայմաններում արյան շիճուկում պարունակվող α և β իզոհակամարմինները։ Մարդու արյան մեջ միասին կարող են գտնվել միայն տարասեռ իզոհակածիններ և իզոհակամարմիններ, քանի որ միասեռի դեպքում տեղի է ունենում արյան կարմիր մարմնիկների միակպչում՝ սոսնձում (հեմագլուտինացում)։ Անկախ ռասայից, տարիքից, սեռից, ինչպես նաև արյան մեջ A, B իզոհակածինների և α, β իզոհակամարմինների առկայությունից՝ մարդու արյունը բաժանում են 4 խմբի։

2․Ստամոքսի լվացման տեղնիկա։

Կերակրափողը կամ որկորը (նկար Ա) փափուկ հյուսվածքներից կազմված նեղ, երկար (մոտ 25 սմ) խողովակ է, որով անցնում է կերակուրը ըմպանից մինչև ստամոքս: Այն սկսվելով ըմպանից պարանոցային ողների առջևով և շնչափողի հետին պատին հպվելով` իջնում է կրծքավանդակով ցած ողնաշարի առջևով, ծակում ստոծանին և նրա տակ լայնանալով` դառնում է ստամոքս:

Կերակրափողն ունի երեք նեղացումներ, որոնցից առաջինը գտնվում է սկզբնական մասում, երկրորդը` շնչափողի երկատման տեղում, երրորդը` ստոծանու միջով անցնելու օղում: Այստեղով կերակրափողի հետ կողք-կողքի, կրծքավանդակից որովայնի խոռոչ է իջնում նաև գլխավոր զարկերակը` աորտան:

3․Դեղնախտ , տեսակները։

Դեղնախտ, աչքի սպիտապատյանի և լորձաթաղանթների դեղին գունավորում՝ կապված հյուսվածքներում բիլիռուբինի՝ լյարդում առաջացող լեղապիգմենտի կուտակման հետ:Բիլիռուբինի նորմալ կոնցենտրացիան արյան պլազմայում 1.2 մգ/դԼ է։ 3 մգ/դԼ-ից բարձր կոնցենտրացիան բերում է դեղնախտի: Տեսակներ Առաջացման պատճառներից և մեխանիզմից կախված՝ տարբերում են լյարդային (պարենքիմային), մեխանիկական և արյունատարրալուծական դեղնախտ։ Ըստ առաջացման մեխանիզմի, դեղնախտը լինում է մի քանի տեսակ։ Նախալյարդային (պրեհեպատիկ) դեղնախտը, բնորոշվում է շրջանառվող արյան մեջ ազատ բիլիռուբինի քանակի ավելացումով, որը պայմանավորված է արյան Էրիթրոցիտների քայքայման ուժեղացմամբ (հեմոլիտիկ դեղնախտ) և բիլիռուբինը գլյուկուրոնաթթվի հետ կապող ֆերմենտների բնածին կամ ձեռքբերովի պակասությամբ։ Հեմոլիտիկ դեղնախտը հանդիպում է նորածինների հեմոլիտիկ հիվանդության և հեմոլիզող թույներով թունավորվելու դեպքերում։ Բնորոշ է բիլիռուբինի փոխանակային նյութերի արտազատման ուժեղացումը մեզով (ուրոբիլին) և կղանքով (ստերկոբիլին)։ Դեղնախտի շարքին եև պատկանում նաև նորածինների դեղնախտը, կորիզային դեղնախտը և պատանեկաև դեղնախտը, երբ խանգարվում է բիլիռուբինի յուրացումն ու կապումը (առանց լյարդի բջիջների ախտահարման)։ Լյարդային (պարենքիմատոզ) դեղնախտը կապված է լյարդի օրգանական, վարակական, մակաբուծական ախտահարումների, թունավորումների հետ և պայմանավորված է լեղայիև ու արյան մազանոթայիև ցանցի բերանակցումով, լեղու ներլյարդայիև կանգով (լյարդի բորբոքմաև դեպքում)։ Լյարդային դեղնախտ Լյարդային դեղնախտը հաճախ առաջանում է վիրուսային լյարդաբորբի կամ քրոնիկական, ալկոհոլամոլության ժամանակ։ Խախտվում է բիլիռուբինի առաջացումը և արտազատումը դեպի աղիքներ. կղանքն անգունանում է, մեզը՝ մգանում։ Մեխանիկական դեղնախտ Մեխանիկական դեղնախտը առաջանում է լեղուղիներում լեղու կանգից, օրինակ, երբ ընդհանուր լեղածորանը խցանվում է քարով, լեղին չի անցնում աղիքներ, և արյան մեջ ավելանում է բիլիռուբինը։ Մեխանիկական դեղնախտի ժամանակ կղանքն անգույն է, մեզը՝ մուգ, նկատվում է նաև մաշկի քոր։ Արյունատարրալուծական դեղնախտ Արյունատարրալուծական դեղնախտը պայմանավորված է արյան մեջ էրիթրոցիտների արագ քայքայմամբ և նրանցում պարունակվող բիլիռուբինի ազատմամբ։ Լինում է բնածին կամ ձեռքբերովի՝ արյունատարրալուծական սակավարյունությունների ժամանակ։ Կղանքը և մեզը, ի տարբերություն դեղնախտի մյուս ձևերի, մուգ գույնի են։

Հրդեհային անվտանգության կանոններ

Գիտական եւ ուսումնական հաստատություններ

— Ուսումնասիրություններ, գիտափորձեր կատարելու ընթացքում գիտական ղեկավարը (պատասխանատու կատարողը) պարտավոր է անհրաժեշտ նախազգուշական միջոցներ ձեռնարկել հրդեհային անվտանգությունն ապահովելու նպատակով։

— Լաբորատորիաներում եւ այլ սենյակներում պահվող այրվող եւ դյուրավառ հեղուկների քանակը չպետք է գերազանցի մեկ հերթափոխային պահանջմունքը։

— Դյուրավառ հեղուկները պետք է աշխատանքային օրվա վերջում լցվեն հատուկ փակ տարայի մեջ եւ լաբորատորիայից տեղափոխվեն։ Չի թույլատրվում այրվող եւ դյուրավառ հեղուկները թափել կոյուղի։

— Դասասենյակներում եւ աշխատասենյակներում դպրոցական նստարանների (սեղանների) քանակը չպետք է գերազանցի նախագծման նորմերով սահմանվածից։

— Պարապմունքների ավարտից հետո բոլոր պայթյունահրդեհավտանգ նյութերը աշխատասենյակներից, լաբորատորիաներից եւ արհեստանոցներից պետք է տեղափոխվեն հատուկ սարքավորված սենյակներ։

Մանկական նախադպրոցական  հիմնարկներ

 

— Մանկական ամառանոցների շենքերը պետք է ունենան երկուսից ոչ պակաս տարահանման ելք։

— Կարկասային եւ վահանային շենքերը պետք է սվաղված լինեն եւ ունենան չայրվող տանիքածածկ։ Դրանց ջերմապահպանիչը պետք է լինի անօրգանական նյութերից։

Արգելվում է՝

ա) երեխաներին տեղավորել շենքերի ձեղնահարկային սենյակներում. ինչպես նաեւ երկու տարահանման ելք չունեցող շենքերում,շինություններում, հարկերում.

բ) երեխաների բնակեցման շինություններում օգտագործել նավթավառեր եւ էլեկտրաջեռուցիչ սարքեր։

Մանկական ամառանոցները պետք է ապահովված լինեն հեռախոսային կապով եւ տագնապի ազդանշանային սարքով։

Մշակութային հիմնարկներ

— Հյուրախաղերի, ներկայացումների, ցուցահանդեսների կազմակերպման եւ անցկացման ժամանակ պետք է պահպանվեն հակահրդեհային անվտանգության պահանջները։

— Թանգարաններում, պատկերասրահներում պետք է մշակված լինի ցուցանմուշների եւ ապրանք անյութական այլ արժեքների, իսկ կրկեսներում եւ կենդանաբանական այգիներում՝ կենդանիների տարահանման սխեման։

— Հանդիսադահլիճների եւ տրիբունաների յուրաքանչյուր կարգի բոլոր բազկաթոռները եւ աթոռն երը պետք է հատակին պինդ ամրացվեն։ Այն դեպքում, երբ օթյակների տեղերի քանակը 12-ից չի գերազանցում եւ դրանք ունեն առանձին ելք, բազկաթոռները (աթոռները) կարող են չամրացվել։ Պարային երեկոների համար օգտագործվող, մինչեւ 200 նստատեղ ունեցող հանդիսադահլիճներում, աթոռները հատակին կարելի է չամրացնել, բայց շարքերում դրանք պետք է պարտադիր կերպով իրար միացված

Բնակելի շենքեր — Չի թույլատրվում բնակելի շենքերի բնակարաններում, հանրակացարանների բնակելի սենյակներում ստեղծել արհեստանոցներ, պահեստներ, որտեղ օգտագործվում եւ պահվում են պայթյունահրդեհավտանգ նյութեր, բացառությամբ  նախագծման նորմերով նախատեսված դեպքերի։ Բնակարաններում, բնակելի սենյակներում թույլատրվում է պահել 20 լիտրից ոչ ավելի այրվող կամ դյուրավառ հեղուկներ (այրվող գազեր)։ Չի թույլատրվում այրվող կամ դյուրավառ հեղուկները, այրվող գազի բալոնները պահել փակ պատշգամբներում եւ խորշապատշ-գամբներում, եթե օդափոխության համակարգ չկա։ — Խոհանոցային սալօջախները գազով մատակարարելու համար նախատեսված գազաբալոնային սարքերը (բալոններ 12 լ-ից ավելի տարողությամբ) պետք է տեղադրվեն արտաքին խուլ պատին կից չայրվող շինությունում (պահարանում), որից մինչեւ մուտքն ընկած հեռավորությունը 5մ-ից պակաս չպետք է լինի։ Կից շինությունում (պահարանում) պահվող բալոնների քանակը 3-ից ավելի չպետք է լինի։ — Հյուրանոցների, մոթելների, կեմպինգների, հանրակացարանների համարներում (միջանցքներում) պետք է փակցված լինեն հրդեհի դեպքում տարահանման ուղղությունը ցույց տվող նշագծեր, սլաքներ։ — Հրդեհի դեպքում բնակիչների տարահանումը հաջող կազմակերպելու համար հյուրանոցի աշխատակազմը պետք է ապահովված լինի անհատական պաշտպանության միջոցներով (շնչառական դիմակներ, հակագազեր եւ այլն)։ — Սոցիալական ապահովության կազմակերպություններում` (ծերանոցներ, հաշմանդամների տներ, մանկատներ) պետք է կազմակերպվի սպասարկող անձնակազմի շուրջօրյա հերթապահություն։ Հերթապահը պարտավոր է իր մոտ ունենալ bտարահանման բոլոր ելքերի դռների μանալիները, իսկ մյուս օրինակը պետք է պահվի հերթապահի սենյակում։

Աշխատողների անվտանգությունը . աշխատանքային օրենսգիրք

Համարը  ՀՕ-124-Ն Տեսակը  Ինկորպորացիա Տիպը  Օրենսգիրք Կարգավիճակը  Գործում է Սկզբնաղբյուրը  ՀՀՊՏ 2004.12.21/69(368) Հոդ.1385 Ընդունման վայրը  Երևան Ընդունող մարմինը  ՀՀ Ազգային ժողով Ընդունման ամսաթիվը  09.11.2004 Ստորագրող մարմինը  ՀՀ Նախագահ Ստորագրման ամսաթիվը  14.12.2004 Վավերացնող մարմինը  Վավերացման ամսաթիվը  Ուժի մեջ մտնելու ամսաթիվը  21.06.2005 Ուժը կորցնելու ամսաթիվը

Կապերայլփաստաթղթերիհետ

Փոփոխողներևինկորպորացիաներ

ՀՀԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆՕՐԵՆՍԳԻՐՔ

ԱՇԽԱՏՈՂՆԵՐԻԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆԸԵՎԱՌՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆԸ  Հոդված 242. Աշխատողներիանվտանգությունըևառողջությունը Աշխատողների անվտանգությունը և առողջությունը աշխատանքային գործունեության ընթացքում աշխատողների կյանքի և առողջության պահպանման համակարգն է, որը ներառում է իրավական, սոցիալ-տնտեսական, կազմակերպական-տեխնիկական, սանիտարահիգիենիկ, բուժկանխարգելիչ, վերականգնողական և այլ միջոցառումներ: Հոդված 243. Աշխատողներիանվտանգաշխատանքիիրավունքը 1. Աշխատանքի ժամանակ յուրաքանչյուր աշխատողի համար պետք է ստեղծվեն օրենքով սահմանված` պատշաճ, անվտանգ և առողջության համար անվնաս պայմաններ: 2. Աշխատողների առողջության և անվտանգության պահպանությունը պարտավոր է ապահովել գործատուն: Հաշվի առնելով աշխատողների համար արտադրության վտանգավորության աստիճանը` գործատուն կազմակերպությունում ներգրավում է աշխատողների անվտանգության ապահովման և առողջության պահպանման որակավորված ծառայություն կամ այդ գործառույթն իրականացնում է անձամբ: 3. Աշխատանքի պայմանների դասակարգումը և առողջության համար վնասակար գործոնների թույլատրելի նվազագույն մակարդակը և քանակը սահմանվում են օրենքներով և այլ իրավական ակտերով: (243-րդհոդվածըփոփ., լրաց. 24.06.10 ՀՕ-117-Ն) Հոդված 244. Աշխատանքինորմալպայմաններիապահովումը Գործատուն պարտավոր է ապահովել աշխատանքի նորմալ պայմաններ, որպեսզի աշխատողները կարողանան կատարել աշխատանքի նորմաները: Այդպիսի պայմաններ են` 1) մեխանիզմների, սարքավորումների և աշխատանքի այլ միջոցների սարքին վիճակը. 2) տեխնիկական փաստաթղթերով ժամանակին ապահովելը. 3) աշխատանքի կատարման համար անհրաժեշտ նյութերի և գործիքների պատշաճ որակը և դրանք ժամանակին տրամադրելը. 4) արտադրությունն ապահովելը էլեկտրաէներգիայով, գազով և էներգիայի այլ տեսակներով. 5) առողջության համար աշխատանքի անվտանգ և անվնաս պայմանները (անվտանգության տեխնիկայի նորմերի և կանոնների պահպանումը, պատշաճ լուսավորությունը, ջեռուցումը, օդափոխությունը, սահմանված նվազագույն նորմաներից ցածր աղմուկը, ճառագայթումը, վիբրացիան և աշխատողի առողջության համար բացասական ներգործություն ունեցող վտանգավոր այլ գործոններ). 6) այլ պայմաններ, որոնք անհրաժեշտ են որոշակի աշխատանքներ կատարելու համար: Հոդված 245. Աշխատավայրիկահավորումը 1. Յուրաքանչյուր աշխատողի աշխատավայրը և շրջապատող միջավայրը պետք է լինեն անվտանգ, հարմար և առողջության համար անվնաս, կահավորված` աշխատողների անվտանգության ապահովման և առողջության պահպանության մասին նորմատիվ իրավական ակտերի պահանջներին համապատասխան: 2. Նոր և վերակառուցված օբյեկտները (համալիրները, ձեռնարկությունները, գործարանները, արտադրամասերը և այլն) շահագործման են հանձնվում Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով: Հոդված 246. Աշխատանքիմիջոցները 1. Աշխատանքում թույլատրվում է օգտագործել միայն տեխնիկապես սարքին վիճակում գտնվող աշխատանքի միջոցներ, որոնք համապատասխանում են աշխատողների անվտանգության ապահովման և առողջության պահպանության մասին նորմատիվ իրավական ակտերի պահանջներին: 2. Աշխատողների անվտանգության ապահովման և առողջության պահպանության նվազագույն պահանջները աշխատանքի միջոցների նկատմամբ սահմանվում են համապատասխան նորմատիվ իրավական ակտերով: 3. Անվտանգության և առողջության պահպանության պարտադիր պահանջները աշխատանքի տարբեր միջոցների արտադրության նկատմամբ և դրանց համապատասխանելիության գնահատման ընթացակարգերը սահմանվում են տեխնիկական կանոնակարգերով (ստանդարտներով) և այլ նորմատիվ իրավական ակտերով: 4. Աշխատանքի որոշակի միջոցի օգտագործման վերաբերյալ անվտանգության ապահովման պահանջները սահմանվում են աշխատանքի միջոցի ուղեկցող փաստաթղթերով: Այդ փաստաթղթերը պարտավոր է տրամադրել աշխատանքի միջոցներ արտադրողը տրամադրվող միջոցների հետ միաժամանակ: 5. Սարքավորումների անվտանգ շահագործման նկատմամբ պարտադիր մշտական հսկողությունն իրականացնում է գործատուն, եթե այդ սարքավորումների օգտագործման (շահագործման) մասին պայմանագրով այլ բան նախատեսված չէ: (246-րդհոդվածըփոփ. 24.06.10 ՀՕ-117-Ն) Հոդված 247. Պաշտպանությունըվտանգավորքիմիականնյութերիազդեցությունից 1. Այն կազմակերպություններում, որտեղ արտադրական գործընթացի ժամանակ օգտագործվում, արտադրվում, տեղափոխվում կամ պահպանվում են մարդկանց առողջության համար վտանգավոր քիմիական նյութեր, գործատուներն աշխատողների առողջության, շրջակա միջավայրի պահպանության ապահովման համար սահմանում և ձեռնարկում են համապատասխան միջոցներ: 2. Վտանգավոր քիմիական նյութերի փաթեթավորումը ենթակա է պիտակավորման` վնասակարության կամ վտանգավորության մասին նախազգուշացնող նշանով: 3. Աշխատողները պետք է անցնեն վտանգավոր որոշակի քիմիական նյութերի հետ անվտանգ վարվելու ուսուցում և հրահանգավորում: Աշխատավայրերում պետք է տեղադրված լինեն կոլեկտիվ պաշտպանության միջոցներ, վտանգավոր քիմիական նյութերի քանակի հաշվառման համար հատուկ համակարգեր, աշխատողներին վտանգի մասին նախազգուշացնող համակարգեր: Աշխատողները պետք է ապահովված լինեն անհատական պաշտպանության միջոցներով: Հոդված 248. Աշխատանքիանվտանգկատարմանկազմակերպումը 1. Աշխատանքը պետք է կազմակերպվի աշխատողների անվտանգության ապահովման և առողջության պահպանության մասին նորմատիվ իրավական ակտերի պահանջներին համապատասխան: 2. (2-րդ մասնուժըկորցրելէ 24.06.10 ՀՕ-117-Ն) 3. Գործատուն պարտավոր է ընդունել աշխատողների անվտանգության ապահովման և առողջության պահպանության վերաբերյալ ներքին իրավական ակտեր: 4. Աշխատողների անվտանգության ապահովման և առողջության պահպանության մասին իրավական ակտերի, աշխատանքների կազմակերպման և իրականացման կանոնների, հրահանգների պահանջները չպահպանելը համարվում է կազմակերպության ներքին կարգապահական կանոնների խախտում: (248-րդհոդվածըփոփ. 24.06.10 ՀՕ-117-Ն) Հոդված 249. Պարտադիրբժշկականզննությունը 1. Մինչև տասնութ տարեկան աշխատողները պարտավոր են անցնել բժշկական զննություն աշխատանքի ընդունման ժամանակ, իսկ մինչև տասնութ տարեկան դառնալը` սահմանված պարբերականությամբ: Մինչև տասնութ տարեկան աշխատողների պարբերական բժշկական զննությունը կատարվում է գործատուի հաշվին: 2. Այն աշխատողները, ովքեր աշխատանքի վայրում կարող են ենթարկվել մասնագիտական ռիսկի գործոններին, պարտավոր են մինչև աշխատանքի ընդունվելը, իսկ աշխատանքի ընթացքում` պարբերաբար, անցնել բժշկական զննություն` գործատուի հաստատած ժամանակացույցին համապատասխան: Այն աշխատողները, որոնց մասնագիտական ռիսկը պայմանավորված է աշխատանքի ընթացքում վտանգավոր նյութերի օգտագործման հետ, ենթակա են պարբերական բժշկական զննության նաև նույն կազմակերպությունում աշխատատեղը կամ աշխատանքը փոխելու դեպքում: 3. Բնակչության առողջության պահպանության նպատակով պարբերական բժշկական զննություն պետք է անցնեն սննդարդյունաբերության, առևտրի և հասարակական սննդի կազմակերպությունների, ջրային կառույցների, բուժական և կանխարգելիչ կազմակերպությունների, ինչպես նաև մանկական դաստիարակչական և այլ կազմակերպությունների աշխատողները: 4. Գիշերային ժամանակ կամ հերթափոխով աշխատողները պարտավոր են մինչև աշխատանքի ընդունվելը, իսկ աշխատանքի ընթացքում` պարբերաբար, անցնել բժշկական զննություն` գործատուի հաստատած ժամանակացույցին համապատասխան: 5. Գործատուն պարտավոր է հաստատել այն աշխատողների ցանկը, որոնք ենթակա են պարտադիր բժշկական զննության, և առողջությունը վերահսկող կազմակերպության հետ համաձայնեցնել բժշկական զննություն անցնելու ժամանակացույցը: Բժշկական զննություն անցնելու ժամանակացույցին աշխատողները ծանոթացվում են ստորագրությամբ: 6. Պարտադիր բժշկական զննումը կատարվում է աշխատանքային ժամերին` գործատուի միջոցների հաշվին: 7. Պարտադիր նախնական և պարբերական բժշկական զննության ենթակա մասնագիտությունների, աշխատանքների ցանկը, ինչպես նաև բժշկական զննության անցկացման կարգը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը: (249-րդհոդվածըփոփ., խմբ. 24.06.10 ՀՕ-117-Ն) Հոդված 250. Աշխատանքիժամանակավորապեսդադարեցումը 1. Նորմատիվ իրավական ակտերով սահմանված կարգով աշխատանքը ժամանակավորապես դադարեցվում է, եթե` 1) աշխատողը չի ծանոթացել աշխատանքի անվտանգ կատարման կանոններին. 2) առաջացել է աշխատանքի միջոցի անսարքություն կամ վթարային վիճակ. 3) աշխատանքը կատարվում է սահմանված տեխնոլոգիական կանոնակարգի խախտումներով. 4) աշխատողները ապահովված չեն կոլեկտիվ և (կամ) անհատական պաշտպանության միջոցներով. 5) աշխատավայրը վտանգավոր կամ վնասակար է կյանքի և առողջության համար: 2. Կազմակերպությունում կամ կազմակերպության ստորաբաժանումներում վտանգ առաջանալու դեպքում գործատուն պարտավոր է` 1) բոլոր աշխատողներին և այն անձանց, որոնց կարող է վտանգ սպառնալ, հնարավորինս արագ տեղեկացնել սպառնացող վտանգի, ինչպես նաև աշխատողների անվտանգության ապահովման և առողջության պահպանման համար ձեռնարկվելիք միջոցառումների և աշխատողների կողմից կատարվելիք գործողությունների մասին. 2) ձեռնարկել միջոցներ աշխատանքների դադարեցման համար և հրահանգել աշխատողներին` լքելու աշխատանքային տարածքը և տեղափոխվելու անվտանգ վայր. 3) կազմակերպել տուժողներին առաջին բուժօգնության տրամադրումը և աշխատողների տեղահանումը. 4) հնարավորինս արագ տեղեկացնել համապատասխան ներքին և արտաքին ծառայություններին ու մարմիններին` վտանգի և տուժած աշխատողների մասին. 5) մինչև մասնագիտացված ծառայությունների ժամանումը վտանգի վերացման համար ներգրավել կազմակերպության անվտանգության ապահովման և առողջության պահպանության ծառայության, ինչպես նաև համապատասխան ուսուցում անցած աշխատողներին: 3. Սույն հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված դեպքերում, եթե գործատուն միջոցներ չի ձեռնարկում աշխատողներին հնարավոր վտանգից պաշտպանելու համար, ապա աշխատանքի դադարեցման պահանջով իրավունք ունեն հանդես գալու կազմակերպության անվտանգության ապահովման և առողջության պահպանության ծառայությունը, ինչպես նաև աշխատողների ներկայացուցիչները: Եթե գործատուն հրաժարվում է կատարել կազմակերպության անվտանգության ապահովման և առողջության պահպանության ծառայության կամ աշխատողների ներկայացուցիչների պահանջը, ապա վերջիններս այդ մասին տեղեկացնում են աշխատանքի պետական տեսչությանը: Աշխատանքի պետական տեսուչը աշխատողների անվտանգության ապահովման և առողջության վիճակի գնահատումից հետո կարող է որոշում ընդունել` պարտավորեցնելով գործատուին դադարեցնել աշխատանքը: Եթե գործատուն հրաժարվում է կատարել աշխատանքի պետական տեսուչի պահանջները, ապա վերջինս իրավունք ունի դիմելու ոստիկանություն` աշխատանքի դադարեցման պահանջի կատարման և վտանգավոր աշխատատեղերից աշխատողների տեղահանման համար: 4. Աշխատանքի միջոցների անսարքության կամ վթարային վիճակի առաջացման մասին աշխատողները պարտավոր են անմիջապես տեղեկացնել գործատուին: 5. Յուրաքանչյուր կազմակերպություն պարտավոր է ունենալ աշխատողների տեղահանման պլան: 6. Այն կազմակերպությունները, որտեղ արտադրվում, օգտագործվում, պահպանվում են վտանգավոր նյութեր, պարտավոր են օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ունենալ հնարավոր վթարի մասին նախազգուշացնելու և հետևանքները վերացնելու համար գործողությունների պլաններ: 7. Աշխատողների տեղահանման պլանները պետք է փակցվեն տեսանելի տեղերում: Կազմակերպության անվտանգության ապահովման և առողջության պահպանության ծառայությունն ու արհեստակցական միությունը պարտավոր են տեղեկացված լինել տեղահանման և վթարների նախազգուշացման ու վերացման պլաններին: 8. Սույն հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված դեպքերում աշխատանքը ժամանակավորապես դադարեցվելիս պահպանվում է աշխատողի միջին աշխատավարձը, որի հաշվարկման համար հիմք է ընդունվում միջին ժամային աշխատավարձի չափը: 9. Եթե բնական պայմանները խոչընդոտում են աշխատանքների անվտանգ իրականացմանը, ապա աշխատանքները պետք է դադարեցվեն: Վտանգի առաջացման դեպքում արտադրությունում դժբախտ պատահարները կանխելու համար գործատուն իրավունք ունի սույն օրենսգրքով սահմանված կարգով աշխատողներին փոխադրելու աշխատանքային պայմանագրով չնախատեսված այլ աշխատանքի: (250-րդհոդվածըլրաց., փոփ. 26.05.08 ՀՕ-75-Ն, փոփ. 24.06.10 ՀՕ-117-Ն) Հոդված 251. Կազմակերպությանսանիտարահիգիենիկսենյակները 1. Կազմակերպությունում աշխատողների անվտանգության ապահովման և առողջության պահպանման մասին նորմատիվ իրավական ակտերով սահմանված կարգին համապատասխան` հանգստանալու, զգեստափոխվելու, հագուստը, կոշիկները, անհատական պաշտպանության միջոցները պահպանելու համար կահավորվում են սանիտարական և անձնական հիգիենայի սենյակներ կամ համապատասխան առանձնացված տեղեր` լվացարաններով, ցնցուղարաններով, զուգարաններով: 2. Այն կազմակերպությունում, որտեղ օգտագործվում են վտանգավոր նյութեր, սանիտարական և անձնական հիգիենայի սենյակները կահավորվում են նման սենյակների կահավորման համար հատուկ պահանջների պահպանմամբ: Սանիտարական և անձնական հիգիենայի սենյակների կահավորման պահանջները սահմանվում են աշխատողների անվտանգության ապահովման և առողջության պահպանության մասին նորմատիվ իրավական ակտերով` հաշվի առնելով աշխատանքի բնույթը, օգտագործվող նյութերը, աշխատողների քանակը: 3. Կազմակերպության բուժկետերը, սնվելու համար սենյակները կահավորվում են այդպիսի սենյակների կահավորման պահանջներին համապատասխան` հաշվի առնելով աշխատողների քանակը: Հոդված 252. Գործատուիատեստավորումը (252-րդհոդվածնուժըկորցրելէ 24.06.10 ՀՕ-117-Ն) Հոդված253. Աշխատողներիմասնակցությունըաշխատողներիանվտանգությանապահովմանևառողջությանպահպանմանմիջոցառումներիիրականացմանը Գործատուն պարտավոր է աշխատողներին տեղեկացնել աշխատողների անվտանգության ապահովման և առողջության վիճակի վերլուծության, պլանավորման, միջոցառումների կազմակերպման և վերահսկման բոլոր հարցերի մասին և խորհրդակցել նրանց հետ: Գործատուն պարտավոր է աշխատողների անվտանգության ապահովման և առողջության հարցերի քննարկմանը մասնակից դարձնել աշխատողների ներկայացուցիչներին: Գործատուն կարող է ստեղծել կազմակերպության աշխատողների անվտանգության ապահովման և առողջության հարցերով հանձնաժողով, որի գործունեության կարգը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը: (253-րդհոդվածըփոփ. 24.06.10 ՀՕ-117-Ն) Հոդված 254. Աշխատողներիանվտանգությանապահովմանևառողջությանհարցերովաշխատողներիհրահանգավորումըևուսուցումը 1. Գործատուն չի կարող աշխատողից պահանջել անցնելու աշխատանքային պարտականությունների կատարմանը, եթե նա աշխատանքի անվտանգության ուսուցում և (կամ) հրահանգավորում չի անցել: 2. Գործատուն ապահովում է, որպեսզի իր կազմակերպություն գործուղված աշխատողն անցնի աշխատանքային պարտականությունների կատարմանը միայն կազմակերպությունում գոյություն ունեցող հնարավոր ռիսկի գործոնների մասին տեղեկացվելուց և աշխատանքի որոշակի վայրում անվտանգության հրահանգավորում անցնելուց հետո: Հոդված 255. Աշխատողներիապահովումըպաշտպանությանմիջոցներով 1. Աշխատողների անվտանգության և առողջության պահպանության մասին նորմատիվ իրավական ակտերի և կազմակերպությունում աշխատողների անվտանգության ու առողջության վիճակի գնահատման հիման վրա գործատուն կահավորում է կոլեկտիվ պաշտպանության միջոցները, աշխատողներին անվճար տրամադրում է անհատական պաշտպանության միջոցներ: 2. Եթե կոլեկտիվ պաշտպանության միջոցները չեն ապահովում աշխատողների պաշտպանությունը ռիսկի գործոններից, ապա աշխատողներին պետք է տրամադրվեն անհատական պաշտպանության միջոցներ: Անհատական պաշտպանության միջոցները պետք է հարմարեցված լինեն աշխատանքի համար, հարմար լինեն օգտագործման համար և լրացուցիչ վտանգներ չստեղծեն աշխատողների անվտանգության համար: Անհատական պաշտպանության միջոցների նախագծման, արտադրության համապատասխանելիության գնահատման պահանջները սահմանվում են աշխատողների անվտանգության և առողջության պահպանության մասին նորմատիվ իրավական ակտերով: Հոդված 256. Աշխատողներիբուժօգնությանկազմակերպումը 1. Աշխատավայրում դժբախտ պատահարների կամ սուր հիվանդությունների առաջացման դեպքերում գործատուն պարտավոր է աշխատողներին ապահովել առաջին բժշկական օգնությամբ: 2. Աշխատանքի վայրում հիվանդացած կամ վնասվածքներ ստացած աշխատողի տեղափոխումն առողջապահական կազմակերպություն իր միջոցների հաշվին կազմակերպում է գործատուն: Հոդված 257. Մինչևտասնութտարեկանանձանցաշխատանքիարգելքը Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված ծանր, վնասակար, առանձնապես ծանր, առանձնապես վնասակար աշխատանքներում, ինչպես նաև օրենքով սահմանված այլ դեպքերում մինչև տասնութ տարեկան անձանց ներգրավելն արգելվում է: (257-րդհոդվածըխմբ. 24.06.10 ՀՕ-117-Ն) Հոդված 258. Մայրությանպաշտպանությունը 1. Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված ծանր, վնասակար, առանձնապես ծանր, առանձնապես վնասակար աշխատանքներում հղի կամ մինչև մեկ տարեկան երեխա խնամող կանանց ներգրավելն արգելվում է: 2. Աշխատանքի վնասակար պայմանների և վտանգավոր գործոնների ցանկի, ինչպես նաև աշխատավայրի գնահատման արդյունքների հիման վրա գործատուն պարտավոր է որոշել հղի և մինչև մեկ տարեկան երեխա խնամող կանանց անվտանգության և առողջության վրա ազդող վտանգավոր գործոնների ազդեցության տևողությունը և բնույթը: Հնարավոր ազդեցության առկայությունը որոշելուց հետո գործատուն պարտավոր է վտանգավոր գործոնների ազդեցության ռիսկի վերացման նպատակով ձեռնարկել ժամանակավոր միջոցներ: 3. Վտանգավոր գործոնների վերացման հնարավորություն չունենալու դեպքում գործատուն միջոցներ է ձեռնարկում բարելավելու աշխատանքային պայմանները, որպեսզի հղի և մինչև մեկ տարեկան երեխա խնամող կանայք չենթարկվեն նման գործոնների ազդեցությանը: Եթե աշխատանքային պայմանների փոփոխությամբ նման ազդեցությունը հնարավոր չէ վերացնել, ապա գործատուն պարտավոր է կնոջը (նրա համաձայնությամբ) փոխադրել այլ աշխատանքի նույն կազմակերպությունում: Այդպիսի հնարավորության բացակայության դեպքում կնոջը տրամադրվում է վճարովի արձակուրդ մինչև հղիության և ծննդաբերության արձակուրդի հատկացումը: 4. Եթե հղի և մինչև մեկ տարեկան երեխա խնամող կնոջն անհրաժեշտ է աշխատաժամանակի ընթացքում բժշկական հետազոտություն անցնել, ապա գործատուն պարտավոր է նրան ազատել աշխատանքային պարտականությունների կատարումից` պահպանելով միջին աշխատավարձը, որը հաշվարկվում է` հիմք ընդունելով միջին ժամային աշխատավարձի չափը: 5. Երեխային կրծքով կերակրող կնոջը մինչև երեխայի մեկուկես տարին լրանալը, բացի հանգստի և սնվելու համար տրամադրվող ընդմիջման ժամերից, երեխային կերակրելու համար յուրաքանչյուր երեք ժամը մեկ տրամադրվում է լրացուցիչ ընդմիջում` կես ժամից ոչ պակաս տևողությամբ: Երեխային կերակրելու համար նախատեսված ընդմիջումների ժամանակահատվածում աշխատողը վարձատրվում է միջին ժամային աշխատավարձի չափով: (258-րդհոդվածըխմբ., լրաց., փոփ. 24.06.10 ՀՕ-117-Ն) Հոդված 259. Աշխատողհաշմանդամներիանվտանգությանևառողջությաներաշխիքները Աշխատող հաշմանդամների անվտանգությունը և առողջության պահպանումը երաշխավորվում են օրենքներով: (259-րդհոդվածըփոփ. 24.06.10 ՀՕ-117-Ն) Հոդված 260. Աշխատանքիվայրումդժբախտդեպքերի, մասնագիտականհիվանդություններիմասինհայտնելը 1. Աշխատանքի վայրում դժբախտ դեպքից տուժած, մասնագիտական սուր հիվանդությամբ հիվանդացած աշխատողը (եթե ի վիճակի է), ինչպես նաև այն անձը, որը ականատես է եղել դժբախտ պատահարին կամ դրա հետևանքներին, պարտավոր են անմիջապես այդ մասին հայտնել ստորաբաժանման ղեկավարին, գործատուին, կազմակերպության աշխատողների անվտանգության և առողջության հարցերով ծառայությանը: 2. Աշխատանքի վայրում աշխատողի մահվան դեպքում գործատուն պարտավոր է անհապաղ հայտնել ապահովագրողին, Հայաստանի Հանրապետության ոստիկանությանը և աշխատանքի պետական տեսչությանը: (260-րդհոդվածըփոփ. 24.06.10 ՀՕ-117-Ն) Հոդված 261. Դժբախտդեպքերի, մասնագիտականհիվանդություններիծառայողականքննությունը 1. Կազմակերպությունում մասնագիտական հիվանդությունների և դժբախտ դեպքերի պատճառները պարզելու նպատակով անցկացվում է ծառայողական քննություն: Մասնագիտական հիվանդությունները և դժբախտ դեպքերը ենթակա են պարտադիր հաշվառման գործատուի կողմից: Մասնագիտական հիվանդությունների և դժբախտ դեպքերի հաշվառման և ծառայողական քննության կարգը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը: 2. Տուժողը կամ նրա ներկայացուցիչը սահմանված կարգով կարող է մասնակցել աշխատանքի ժամանակ դժբախտ դեպքի կամ մասնագիտական հիվանդության ծառայողական քննությանը, իրավունք ունի ծանոթանալու դժբախտ դեպքի կամ մասնագիտական հիվանդության ծառայողական քննության նյութերին, ստանալ դժբախտ դեպքի կամ մասնագիտական հիվանդության ծառայողական քննության ակտը, իսկ ակտին համաձայն չլինելու դեպքում ծառայողական քննության արդյունքները կարող են բողոքարկել վարչական և (կամ) դատական կարգով: (261-րդհոդվածըփոփ. 24.06.10 ՀՕ-117-Ն) Հոդված 262. Աշխատողներիանվտանգությանևառողջությանպահպանմաննկատմամբիրականացվողհսկողություննուվերահսկողությունը Աշխատողների անվտանգության և առողջության պահպանման նկատմամբ իրենց իրավասությունների սահմաններում հսկողություն և վերահսկողություն են իրականացնում պետական լիազորված մարմինները

Շնչառության սուր խանգարումներ

1. 1. ՇՆՉԱՌՈՒԹՅԱՆ ՍՈՒՐ ԽԱՆԳԱՐՈՒՄՆԵՐ Ալեքսանյան Տաթևիկ 9-2 դասարան Առարկա՝ Առողջագիտություն
2. 2.  Ինչպե՞ս ճանաչել ◦ Սովորաբար մարդը շնչում է հանգիստ եւ ազատ, առանց որեւէ դժվարության։ Շնչառության խանգարման դեպքում բավական է նայել մարդու դեմքին եւ ուշադրություն դարձնել նրա շնչառությանը եւ դուք կարող եք որոշել, որ նրա շնչառությունը դժվարացած է։ Տուժածն այնպիսի տեսք է ունենում, ասես չի կարողանում շունչ քաշել կամ շնչահեղձ է լինում։ Շնչառությունը կարող է սովորականից ավելի արագ, ավելի դանդաղ կամ անկանոն լինել, ավելի խորը կամ մակերեսային լինել։ Տուժածի շնչառությունը կարող է աղմկոտ լինել, այսինքն՝ ուղեկցվել խզզոցներով, կլկլոցով, խռխռոցով։
3. 3. ◦ Շնչառության դժվարացման մասին վկայում է նաեւ մաշկի վիճակը, այն լինում է անսովոր խոնավ ու կարմրած, հետո՝ գունատ կամ կապտավուն։ Տուժածը կարող է գլխապտույտ զգալ, գանգատվել կրծքավանդակի ցավից, ձեռքերի եւ ոտքերի թմրածությունից, ծակծկոցներից։ Սովորաբար նա լինում է տագնապած, անհանգիստ կամ վախեցած։
4. 4.  Ի՞նչ անել ◦ Զանազան պատճառներից առաջացած դժվար շնչառության դեպքում պարտադիր չէ հստակ իմանալ պատճառը, քանի որ նման դեպքերում ձեր կողմից տուժածին ցուցաբերվող օգնության գործողությունները նույնն են։ Երբ տուժածի մոտ դժվարացած շնչառության նշաններ եք հայտնաբերում, նախ ուշադիր զննեք շրջապատը եւ ապահովեք անվտանգությունը, քանի որ նրա վիճակի պատճառ կարող են հանդիսանալ թունավոր գազերը, որոնք հնարավոր է՝ դեռեւս առկա են դեպքի վայրում։ Անվտանգությունն ապահովելու համար օդափոխեք տարածքը` բացեք դուռը, պատուհանները, իսկ եթե անհնար է ապահովել անվտանգությունը, դուրս բերեք տուժածին այդ վտանգավոր տարածքից։
5. 5. Շնչառական խանգարումների ժամանակ տուժածին ցուցաբերվող առաջին օգնության քայլերը բավական պարզ են, բայց դրանց չիմացությունը կարող է բերել նրա վիճակի վատացման։ Նստեցրեք տուժածին հարմար դիրքով, ցանկալի է` իրանով առաջ թեքված։ Արձակեք սեղմող կապերը՝ օձիքը, վզնոցը, փողկապը, գոտին եւ այլն։ Խորհուրդ տվեք նրան հնարավորին չափ քիչ շարժվել։ Վստահություն ներշնչեք եւ հանգստացրեք տուժածին, մի թողեք որ հուզվի, հանգիստ վիճակը նույնպես նպաստում է շնչառության կարգավորմանը։ Ապահովեք թարմ օդի բավարար քանակ՝ բացեք պատուհանը կամ դուռը եւ խնդրեք այդ տարածքում գտնվող մարդկանց հեռանալ։ Պարբերաբար վերահսկեք տուժածի շնչառության ու անոթազարկի վիճակը, գրանցեք տվյալները։ Եթե տուժածն ունի բժշկի կողմից նշանակված դեղամիջոցներ, ապա օգնեք ընդունել դրանք։ Եթե տուժածը չունի դեղեր կամ դեղերը չեն օգնում ու շնչառությունը չի բարելավվում, ահազանգեք շտապ օգնություն։
6. 6.  Բրոնխիալ ասթմա ◦ Հիմա եկեք անդրադառնանք շնչառական համակարգի բավական տարածված մի հիվանդության՝ բրոնխիալ ասթմային։ Բրոնխիալ ասթման հիվանդություն է, որի դեպքում տարբեր պատճառներից պարբերաբար կարող են առաջանալ ծայրամասային շնչառական ուղիների մկանների կծկում, լորձաթաղանթի այտուց եւ առատ լորձարտադրություն, ինչի հետեւանքով դժվարանում է տուժածի շնչառությունը, հատկապես` արտաշնչումը։ Այս վիճակն անվանում են բրոնխիալ ասթմայի նոպա։ Ասթմայի նոպայի առաջացմանը կարող են նպաստել տարբեր գործոններ, ինչպիսիք են`եղանակի փոփոխությունները, ֆիզիկական լարվածությունը, ալերգիկ ռեակցիաները, զգացմունքային սթրեսը, շնչառական ուղիների սուր վիրուսային հիվանդությունները, օրինակ` գրիպը։
7. 7.  Ինչպե՞ս ճանաչել ասթմայի նոպան ◦ Նոպայի ժամանակ արտաշնչումը դժվարանում է, օդը, կարծես, «մնում է տուժածի թոքերում», առաջանում է շնչահեղձություն։ Տուժածը հարկադրական դիրք է ընդունում՝ մարմնով առաջ թեքված, քանի որ այս դիրքում շնչելը նրա համար ավելի հեշտ է։ Տուժածի շնչառությունը ուղեկցվում է չոր, խեղդող հազով, սուլող խզզոցներով։ Մաշկը պատվում է սառը քրտինքով, գունատվում է եւ ստանում կապտավուն երանգ։ Կրծքավանդակի եւ պարանոցի երակները արտահայտվում են։ Ձայնը դառնում է խռպոտ։
8. 8. ◦ Սովորաբար ասթմայով հիվանդները գտնվում են բժշկի հսկողության տակ ու գիտեն, թե ինչպես գործել մինչեւ նոպայի սկսվելը եւ նոպայի դեպքում։ Հաճախ ասթմայով տառապողները դեղերի միջոցով կարողանում են կանխել նոպան կամ թեթեւացնել նրա ընթացքը։ Այդ դեղերը թուլացնում են շնչառական ուղիների մկանների կծկումը, լայնացնում են շնչուղիներն ու հեշտացնում շնչառությունը։
9. 9.  Ի՞նչ անել ◦ Ասթմայի նոպայի մեջ գտնվող տուժածին հայտնաբերելիս պարզեք՝ նա ունի՞ արդյոք բժշկի կողմից նշանակված դեղեր եւ եթե այո, ապա օգնեք նրան ընդունել այդ դեղերը։ ◦ Օգնեք տուժածին ընդունել շնչառությունը հեշտացնող դիրք։ Հիմնականում շնչառության դժվարություններ ունեցող տուժածներն իրենք փորձում են ընդունել ամենահարմար դիրքը։ Կարելի է տուժածին նստեցնել` իրանը առաջ թեքած, արմունկներով սեղանին կամ ծնկներին հենված։ ◦ Հանգստացրեք տուժածին։ Վախը, լարվածությունը մեծացնում են թթվածնի պահանջը։ Մնացեք տուժածի մոտ եւ քաջալերեք նրան։ Խորհուրդ տվեք նրան հնարավորին չափ քիչ շարժվել, չխոսել, ինչը կնվազեցնի մարմնում թթվածնի պահանջը։
10. 10. ◦ Սովորաբար դեղերի ընդունումից եւ առաջին օգնության մյուս նշված քայլերից հետո նոպան ավարտվում է։ Հազը դառնում է թաց, ուղեկցվում է մածուցիկ, թափանցիկ, անգույն խորխի արտազատումով։ Տուժածի շնչառությունն ու ընդհանուր վիճակը բարելավվում են։ Հակառակ դեպքում, երբ ձեռնարկած քայլերը չեն հանգեցնում տուժածի վիճակի բարելավմանը կամ եթե դա տուժածի մոտ ասթմայի նոպայի առաջին դեպքն է, անմիջապես ահազանգեք շտապ օգնություն։

Հոդախախտում

 

Հոդախախտում, ոսկրերի հոդային ծայրերի տեղաշարժում, որի պատճառով խանգարվում է դրանց ճիշտ շփումը։ Լինում է լրիվ (հոդային ծայրերի լրիվ բաժանում) և ոչ լրիվ՝ ենթահոդախախտում (հոդամակերեսները մասամբ մնում են հպված)։ Հոդախախտված է համարվում վերջույթի ծայրամասային (մարմնից հեռու տեղադրված) հատվածը (օրինակ, ծնկան հոդի խախտման դեպքում՝ սրունքը, կոնք-ազդրային հոդում՝ ազդրը)։ Բացառություն է կազմում ողնաշարը, ուր հոդախախտված է համարվում բարձրադիր ողը։ Տարբերում են բնածին և ձեռքբերովի հոդախախտումներ։

 

Բնածին հոդախախտում

Պայմանավորված է պտղի ներարգանդային ոչ ճիշտ զարգացմամբ (հոդափոսի, ազդրի գլխիկի թերզարգացում՝ դիսպլազիա)։ Հաճախ նկատվում է կոնք-ազդրային (1000 նորածնին՝ 2-5 դեպք), հազվադեպ է ծնկոսկրի ծնկան հոդերում։ Կրծքի երեխայի ազդրի հոդախախտումն արտահայտվում է ազդրի ներքին մակերևույթի ծալքերի անհամաչափությամբ, ոտքի զատման սահմանափակությամբ, իսկ երբ երեխան սկսում է քայլել՝ կաղությամբ (ստորին ծայրանդամներից մեկը համեմատաբար կարճանում է)։ Երկկողմանի հոդախախտման դեպքում՝ նկատվում է «բադի» քայլվածք։ Ծնկոսկրի բնածին հոդախախտումն ուղեկցվում է ցավերով, հոդի լրիվ անշարժությամբ, բորբոքումով, արյունահավաքմամբ։

Բուժում

Ազդրի բնածին հոդախախտման դեպքում (ուղղում, հատուկ շինաների և գիպսակապերի օգտագործում) անհրաժեշտ է սկսել հնարավորին չափ շուտ։ Բուժման անարդյունավետության դեպքում վիրահատություն՝ 2-4 տարեկանում։

Կանխարգելում

Կատարել նորածինների օրթոպեդիական հետազոտություն, ոտքերը բարուրելուց ուժ չգործադրել, վաղաժամ ոտքի ելնելու կամ քայլելու մղումը չխրախուսել։

Ձեռքբերովի հոդախախտում

Լինում է վնասվածքային (առաջանում է վնասվածքների դեպքում), ախտաբանական՝ կամ ինքնաբեր (զարգանում է հիվանդությունների (օստեոմիելիտ, պոլիոմիելիտ) հետևանքով)։

 

Վնասվածքային հոդախախտում

Այն մեծ մասամբ առաջանում է անուղղակի վնասվածքի պատճառով, երբ ազդող ուժը հեռու է վնասվող հոդից (օրինակ, տարածած ձեռքի դաստակի վրա ընկնելիս հոդախախտվում է ուսահոդը)։ Պատճառ կարող են լինել նաև հոդի բնականոն շարժողության սահմաններից դուրս շարժումները (օրինակ, բերանը չափից ավելի բացելիս ստորին ծնոտի հոդախախտում)։ Հազվադեպ հոդախախտումն առաջանում է ուղղակի վնասվածքից՝ հոդի շրջանին հարվածելուց։ 1-3 տարեկան երեխաների մոտ նկատվում է այսպես կոչված «հոդերի ձգումից», որն առաջանում է ուսային, արմունկային հոդերում, երբ երեխայի ձեռքը կտրուկ ձգում են։ Ուղեկցվում է հոդի շրջանի ուժեղ ցավերով, ձևախախտումով և շարժումների խանգարումով ու կորստով։ Հոդախախտումների դեպքում գրեթե միշտ առաջանում է հոդաշապիկի պատռվածք, վնասվում են ջլերը, մկանները, ոսկրերը, անոթները և նյարդերը (բարդացած հոդախախտում)։ Այն կարող է լինել փակ՝ առանց հոդի մակերեսի մաշկի վնասման և բաց, որի դեպքում առաջանում է հոդի խոռոչը թափանցող վերք։ Երբեմն հոդապարկի և կապանների նշանակալի գերձգման, ինչպես նաև ոչ ճիշտ բուժման հետևանքով այն կարող է նորից կրկնվել (այսպես կոչված՝ սովորութային հոդախախտում), մեծ մասամբ լինում է ուսահոդում։

Ախտաբանական հոդախախտում

Այն հաճախ առաջանում է կոնք-ազդրային և ուսային հոդերում՝ առավելապես հոդամակերեսների քայքայման հետևանքով։ Լուծանքային հոդախախտ նկատվում է հոդը շրջապատող մկանների պարեզի կամ լուծանքի դեպքում։ Այդպիսի հոդախախտումները ծագում են առանց արտաքին ուժերի ազդեցության, որպես ինքնաբեր (օրինակ, քայլելիս կամ անկողնում շրջվելիս)։ Առաջին օգնությունը, վնասված ծայրանդամի անշարժացումն է գլխաշորով, շինայով և այլն։

 

Ցրտահարություն

Ցրտահարությունն իրենից ներկայացնում է օրգանիզմի հյուսվածքների վնասումը ցրտից: Տարբերում են ցրտահարության երկու տեսակ ընդհանուր և տեղային: Առավել հաճախ ցրտահարվում են ձեռքերի և ոտքերի մատները, քիթը, ականջախեցիները, այտերը։ Վերջույթների սրունքաթաթային և ճաճանասդաստակային հոդերից վեր, ինչպես նաև նստատեղի, որովայնի և մարմնի այլ հատվածների ցրտահարությունը հազվադեպ է, սովորաբար լինում է ընդհանուր սառեցման ժամանակ։ Ցրտահարությունը պետք է տարբերել ընդհանուր սառեցումից:

Պատճառներ
Հիմնական պատճառն արյունատար անոթներում երկարատև կծկանքի (ցրտի նկատմամբ օրգանիզմի պաշտպանական հակազդեցության) հետևանքով առաջացած փոփոխություններն են։ Ցրտահարություն կարող է առաջանալ ոչ միայն սառնամանիքի, այլև 0 ° C-իև մոտ ջերմաստիճանի, հատկապես խոնավության և քամու պայմաններում։ Պատերազմի ժամանակ մարդկանց ոտնաթաթերը հաճախ են ցրտահարվում խոնավ խրամատներում երկարատև մնալուց, երբեմն նույնիսկ 0 ° C-ից բարձր ջերմաստիճանի պայմաններում։ Ցրտահարությունը լինում է ջրում երկարատև մնալուց՝ նավի վթարից, ձկնորսության ժամանակ և այլն։ Նման պայմաններում հատկապես չմարզված, ցրտի նկատմամբ գերզգայուն մարդկանց բնական ջերմակարգավորման մեխանիզմներն ի վիճակի չեն պահպանելու մարմնի ծայրամասերի ջերմաստիճանը։ Դրանցում աստիճանաբար դանդաղում և այնուհետև դադարում է արյան շրջանառությունը։ Իսկ երբ օրգանիզմն այլևս ի վիճակի չէ դիմադրելու ցրտին, հյուսվածքներում տեղի են ունենում խորը փոփոխություններ` բջիջները մահանում են: Վտանգավոր, աստիճանի հասած կծկանքի ախտանշաններն են մաշկի անզգայացումը և գունատվելը։ Ցրտահարությանը նպաստում են կիպ, արյան շրջանառությունը դժվարացնող, խոնավ հագուստը և կոշիկները, ինչպես նաև ձեռնոցները, հիվանդությունների, արյան կորստի, հարբեցողության հետևանքով օրգանիզմի թուլացումը։

Պաթոգենեզ
Մարմնի ցրտահարված հատվածին բնորոշ են գունատ կամ կապտավուն մաշկը, վերջույթների փայտացման զգացումը։ Տաքացնելիս ցրտահարված հատվածն այտուցվում է, այնուհետև, կախված ցրտահարության աստիճանից, աստիճանաբար առաջանում են բորբոքային փոփոխություններ, ծանր դեպքերում՝ մեռուկացում։

Ըստ ախտահարման բնույթի՝ տարբերում են Ց-յան 4 աստիճան.
I աստրճանն առավել թեթև է, ցրտահարված հատվածը տաքացնելիս այտուցվում է, մաշկը՝ կապտում։
II աստիճանը ծանր է, մաշկի վրա առաջանում են թափանցիկ հեղուկով բշտիկներ։
III աստիճանի դեպքում մաշկի վրա գոյանում են արյունային հեղուկով բշտիկներ, որոնք, մի քանի օրից մեռուկանալով, պոկվում են, իսկ տեղերը՝ սպիանում։
IV աստիճանի ցրտահարությունը շատ ծանր է, ախտահարվում են ոչ միայն մաշկը, այլև փափուկ հյուսվածքները և նույնիսկ ոսկրերը։ Մեռուկացած հյուսվածքները կնճռոտվում են, դառնում մուգ դարչնագույն և աստիճանաբար պոկվում։

Բուժում
Ցրտահարության բուժումը երկարատև է։ Ցրտահարության ծանրությունը կախված է ցրտի ազդեցության տևողությունից։ Ուստի տուժածին պետք է որքան հնարավոր է շուտ տեղափոխել տաք տեղ, իսկ II-IV աստիճանների դեպքում՝ փոխադրել բուժհիմնարկ։ Մինչև բժշկի գալը կամ տուժածին բուժհիմնարկ տանելը ցրտահարված վերջույթը պետք է դնել տաք (37-40° C) ջրի մեջ և շատ զգույշ տրորել, մինչև մաշկը կարմրի և զգացողությունը վերականգնվի, այնուհետև տաք փաթաթել։ Երբեք չի կարելի մարմնի ցրտահարված հատվածը շփել ձյունով կամ դնել սառը ջրի մեջ, և քանի որ այդ հատվածը շատ զգայուն է ցրտի, նկատմամբ, ուստի հետագայում պետք է խուսափել ցրտի ազդեցությունից, ցուրտ եղանակներին հագնել տաք հագուստ, անջրանցիկ կոշիկներ, բրդե գուլպաներ և այլն։

Ջերմահարություն

ՆկարագրությունՋերմահարությունը (ջերմային տենդ) շրջակա միջավայրի բարձր ջերմաստիճանի երկարատև ազդեցությամբ պայմանավորված հիվանդագին վիճակ է, որն առաջանում է ջերմակարգավորման խախտումից: Հարկ է նշել, որ հատկապես կրծքի տարիքի երեխաների, ինչպես նաև տարեց մարդկանց և անկայուն նյարդային համակարգ ունեցող անձանց ջերմակարգավորումը կատարյալ չէ, և օդի բարձր խոնավությունից հաճախ է խախտվում:

Պատճառներ

Ջերմահարության առաջացմանը նպաստում են շոգ եղանակին հաստահագուստ հագնելը, տաք արտադրամասերում աշխատելը, տաք եղանակին ալկոհոլի ընդունումը և այլն: Օրգանիզմի գերտաքացման և ուժեղ քրտնարտադրության ժամանակ օրգանիզմը կորցնում է մեծ քանակությամբ հեղուկ, արյունը խտանում է, աղային հավասարակշռությունը խանգարվում է, և առաջանում է ջերմահարություն: Դա հանգեցնում է հյուսվածքների, մասնավորապես` գլխուղեղի թթվածնաքաղցի:
Արևահարությունն առաջանում է բաց գլխի վրա արևի ճառագայթների ուղղակի ազդեցությունից:

ՊաթոգենեզՋերմահարության առաջին ախտանշաններն են թուլությունը, ջարդվածությունը, սրտխառնոցը, գլխացավը և գլխապտույտը: Հետագա գերտաքացման դեպքում ջերմաստիճանը բարձրանում է մինչև 38-40ºC, նկատվում է փսխում, երբեմն` ուշագնացություն, ջղաձգություններ:

Բուժում

Մինչև բժշկի գալը հիվանդին պետք է պառկեցնել ստվերում կամ լավ օդափոխվող սենյակում: Գլխի և խոշոր անոթների շրջանում (պարանոցի կողմնային հատվածներին, անութային և աճուկային հատվածներում) դնել սառույց կամ սառը ջուր: Օգտակար է հիվանդին թաց սավանով փաթաթելը և օդափոխիչ միացնելը:

Կանխարգելում

Ջերմահարությունից և արևահարությունից խուսափելու համար հարկավոր է պահպանել տաք արտադրամասերում և այլ շոգ շինություններում աշխատելու կանոնները: Հագուստը պետք է լինի թեթև և օդաթափանց, իսկ գլուխը` ծածկած:

Արևահարություն

Արևահարությունը հիվանդագին վիճակ է, որն առաջանում է գլխի վրա արևի ճառագայթների անմիջական, երկարատև ազդեցության հետևանքով:

Մանկահասակ և ծծկեր երեխաներն ավելի խոցելի են արևահարության նկատմամբ, քանի որ նրանց գաղտունը դեռևս բաց է, գանգի ոսկրերը բարակ են, մաշկը և մազերը՝ ավելի նուրբ։ Ճաղատ, բարակ և նոսր մազերով մարդիկ նույնպես խոցելի են արևահարության նկատմամբ։ Արևահարության նշաններն ի հայտ են գալիս արևի ճառագայթների ներգործությունից անմիջապես հետո կամ մի քանի ժամ անց, հաճախ՝ գիշերը:

 ՆՇԱՆՆԵՐԸ

• մարմնի ջերմաստիճանի բարձրացում (39°C և ավելի),
• դեմքի և պարանոցի մաշկի կարմրություն և չորություն,
• գլխացավ, գլխապտույտ,
• թուլություն,
• անհանգստություն, գրգռվածություն,
• աղմուկ ականջներում,
• արյունահոսություն քթից,
• սրտխառնոց, փսխում,
• գիտակցության խանգարումներ:

ԱՌԱՋԻՆ ՕԳՆՈՒԹՅՈՒՆԸ

• Տեղափոխեք տուժածին հով, ստվերոտ վայր,
• Օգնեք տուժածին ընդունել հարմար դիրք,
• Տուժածի գլխին դրեք սառը թրջոցներ, ծածկեք նրան խոնավ սավանով,
• Արձակեք ճնշող կապերը և թեթևացրեք հագուստը,
• Եթե տուժածը գիտակից է, տվեք սառը, քաղցր հեղուկներ։ Անհրաժեշտության դեպքում ահազանգեք շտապ օգնություն,
• Վերահսկեք տուժածի վիճակը, գրանցեք տվյալները և ցուցաբերեք համապատասխան առաջին օգնություն:

Ինչպե՞ս է մարմինն արձագանքում միջավայրի ցածր ջերմաստիճանին

• Մաշկի արյունատար անոթները նեղանում են, ջերմատվությունը նվազում է, արյունը մղվում է դեպի կենսական կարևոր օրգաններ՝ ապահովելով դրանց հաստատուն ջերմաստիճանը։
• Քրտնարտադրությունը նվազում է:
• Առաջանում է դող, և մկանների կծկումների շնորհիվ մեծանում է ջերմարտադրությունը:
• Դանդաղում է անոթազարկը։ Արյունն ավելի դանդաղ է հոսում, և ջերմատվությունը նվազում է:
• Տրոհվում են մարմնի ճարպերը՝ արտադրելով ջերմություն:

Ինչպե՞ս է մարմինն արձագանքում միջավայրի բարձր ջերմաստիճանին

• Մաշկի արյունատար անոթները լայնանում են։ Դրա հետևանքով մեծ քանակությամբ տաք արյուն է մղվում մաշկ, որից ավելորդ ջերմությունը փոխանցվում է միջավայրին՝ հովացնելով մարմինը:
• Քրտնարտադրությունն ուժեղանում է:
• Հաճախանում է անոթազարկը։ Արագանում է արյան շրջանառությունը և ավելի շատ ջերմություն է փոխանցվում միջավայրին:
• Հաճախանում է շնչառությունը։ Ավելի շատ օդ է անցնում դեպի թոքեր՝ սառեցնելով թոքերի արյունատար անոթների արյունը:

Ջերմային ցնցումներ

Ջերմային ցնցումները կմախքային մկանների ցավոտ կծկումներն են, որոնք սովորաբար առաջանում են շոգ պայմաններում ֆիզիկական աշխատանք կատարելիս։ Ջերմային ցնցումներ ավելի հաճախ հանդիպում են մարզիկների մոտ։ Ավելի հաճախ ջերմային ցնցման ենթարկվում են ոտքերի, որովայնի, ձեռքերի մկանները։ Տաք կամ նույնիսկ նորմալ ջերմաստիճանի պայմաններում ֆիզիկական մեծ ծանրաբեռնվածության դեպքում մկանային աշխատանքը բերում է մեծ քանակով ջերմության արտադրման, որի հետևանքով ուժեղանում է քրտնարտադրությունը։ Տուժածի մարմնի ջերմաստիճանը չի փոխվում։ Ժամանակին ցուցաբերված առաջին օգնության դեպքում ջերմային ցնցումները լուրջ խնդիր չեն ներկայացնում:

Առաջին օգնությունը

Խորհուրդ տվեք տուժածին դադարեցնել ֆիզիկական աշխատանքը, նույնիսկ եթե ցնցումները դադարել են։ Զգուշորեն ձգեք և նուրբ մերսեք ցնցվող մկանը։ Տեղափոխեք տուժածին հով, ստվերոտ վայր։ Տուժածին տվեք հանքային ջրեր, սառը հյութեր:

Ջերմային հյուծում 

Ջերմային հյուծումը շոկի տեսակ է, որը զարգանում է առատ քրտնարտադրության հետևանքով մարմնի ջրազրկումից։

Տաք միջավայրում երկարատև լարված աշխատելու ընթացքում քրտնարտադրությունն ուժեղանում է։ Դրա հետևանքով տուժածը մեծ քանակությամբ հեղուկ և աղեր է կորցնում։ Շոգ օրվա ընթացքում մարդը քրտնելու արդյունքում կարող է կորցնել մինչև. 10 լիտր հեղուկ։ Առատ քրտնարտադրության հետևանքով մարմնում նվազում է արյան ծավալը։

Կենսական կարևոր օրգանների արյունամատակարարումն ապահովելու համար նեղանում են մաշկի և վերջույթների արյունատար անոթները։ Զարգանում է շոկային իրավիճակ՝ ջերմային հյուծում։ Ջերմային հյուծմանը կարող են նախորդել ջերմային ցնցումները։ Ջերմային հյուծումն ավելի հաճախ հանդիպում է մարզիկների, հրշեջների, շինարարների և նրանց մոտ, ովքեր տաք հագնված երկար ժամանակ գտնվում են շոգ և բարձր խոնավության պայմաններում։ Տուժածի մարմնի ջերմաստիճանը կարող է լինել նորմալ, կամ սովորականից մի փոքր ցածր կամ բարձր:

Նշանները

• սառը, խոնավ, գունատ մաշկ,
• գլխացավ, գլխապտույտ,
• թուլություն,
• ծարավի զգացում,
• սրտխառնոց, փսխում,
• արագացած, թույլ անոթազարկ,
• հաճախացած շնչառություն:

Առաջին օգնությունը

• Խորհուրդ տվեք տուժածին դադարեցնել ֆիզիկական աշխատանքը:
• Տեղափոխեք տուժածին հով, ստվերոտ վայր:
• Պառկեցրեք տուժածին, բարձրացրեք նրա ոտքերը մոտ 25 սմ:
• Թուլացրեք ճնշող կապերը և թեթևացրեք հագուստը:
• Եթե տուժածը գիտակից վիճակում է, տվեք ջրազրկման ժամանակ տրվող սառը հեղուկից (տե՛ս հավելված 3), կամ սառը հանքային ջրեր:
• Ահազանգեք շտապ օգնություն:
• Վերահսկեք տուժածի վիճակը, գրանցեք տվյալները և ցուցաբերեք համապատասխան առաջին օգնություն:

Ջերմային հարված

Ջերմային հարվածը կյանքին սպառնացող վիճակ է, երբ բարձր ջերմաստիճանի հետևանքով խաթարվում է մարմնի ջերմակարգավորումը։ Արդյունքում մարմնի ջերմաստիճանը կտրուկ բարձրանում է, և խանգարվում է մարմնի բոլոր համակարգերի գործունեությունը։ Այս վիճակը կարող է զարգանալ շատ արագ:

Հաճախ ջերմային հարվածը հաջորդում է ջերմային հյուծմանը։ Ջերմային հյուծման ժամանակ մարմինը, հեղուկի հետագա կորուստը կանխելու նպատակով, դադարեցնում է քրտնարտադրությունը։ Կենսական կարևոր օրգանների արյունամատակարարումը պահպանելու համար նեղանում են մաշկի արյունատար անոթները; Մարմինը չի կարողանում արդյունավետ հովանալ, ուստի արագ բարձրանում է մարմնի ջերմաստիճանը, և զարգանում է ջերմային հարված։ Կենսական կարևոր օրգանների գործունեությունը խաթարվում է։ Եթե մարմինը չի սառեցվում, ի հայտ են գալիս ջղաձգություններ, գիտակցության կորուստ։ Տուժածը կարող է նույնիսկ մահանալ։

Նշանները

• մարմնի բարձր ջերմաստիճան (40°C-ից բարձր),
• կարմրած, տաք, չոր մաշկ,
• գլխացավ, գլխապտույտ,
• չորություն բերանում, ծարավի զգացում,
• գիտակցության արագ զարգացող խանգարում,
• արագացած, սկզբում լեցուն, հետագայում թույլ, անկանոն անոթազարկ,
• հաճախացած, մակերեսային և աղմկոտ շնչառություն։

Առաջին օգնությունը

• տեղափոխեք տուժածին հով, ստվերոտ վայր,
• արագ սառեցրեք տուժածի մարմինը, ընտրելով ստորև թվարկվող ձևերից իրավիճակին առավել հարմար տարբերակները,
• թեթևացրեք տուժածի հագուստը,
• նախօրոք զգուշացնելով՝ տուժածի իրանին ուղղեք սառը ջրի ոչ ուժեղ շիթ,
• տուժածին ծածկեք թաց սավանով,
• հովհարեք տուժածին,
• դրեք սառը թրջոցներ կամ սառցապարկեր անութափոսերում, աճուկային հատվածում, պարանոցի շրջանում։
• եթե տուժածը գիտակից է, տվեք նրան սառը հեղուկ և խորհուրդ տվեք խմել կումերով։
• տասը րոպեն մեկ չափեք տուժածի մարմնի ջերմաստիճանը։ Շարունակեք սառեցնել տուժածի մարմինը, մինչև ջերմաստիճանը հասնի 38°C: Այդ դեպքում դադարեցրեք տուժածի մարմնի սառեցումը։ Շարունակեք չափել մարմնի ջերմաստիճանը յուրաքանչյուր կես ժամը մեկ, բանի որ հնարավոր է, որ այն կրկին բարձրանա։ Այդ դեպքում վերսկսեք տուժածի մարմնի սառեցումը:
• Հնարավորինս արագ ահազանգեք շտապ օգնություն:
• Վերահսկեք տուժածի վիճակը, գրանցեք տվյալները և ցուցաբերեք համապատասխան առաջին օգնություն:

Բուտուլիզմ

Սա ինֆեկցիոն տոքսիկ հիվանդություն է, որը, ցավոք, հաճախ մահվամբ է ավարտվում ու կապ չունի վարակի աղբյուրի հետ:

Անվանումն առաջացել է լատիներեն botulos՝ երշիկ բառից, որի տակ նկատի է առնվում տնական երշիկը (խճողակով լցոնված աղիքները, որոնք նորմալ մշակված չէին):

Բոտուլիզմ առաջացնող բակտերիաները բնակվում են հողի մեջ, դրանք հայտնվում են կենդանու աղիքներում: Այսինքն՝ բոտուլիզմի պատճառ կարող են դառնալ հողի հետ շփված բոլոր մթերքները:

Բոտուլոտոքսինն ամենազորեղ թույներից է (համեմատության համար՝ այն 400 հազար անգամ ավելի վտանգավոր է,քան օձի թույնը), սակայն քայքայվում է 50-60 աստիճանի պայմաններում: Նման ջերմությամբ կարելի է մշակել շատ հասարակ միջոցով, ընդամենը եռացնելով: Սրանից կարելի է հասկանալ, որ բոլոր այն մթերքները, որոնք կարելի է կրակի ջերմամշակման ենթարկել, ուրեմն անպայման պետք է անել ու որքան երկար, այնքան լավ, եթե իհարկե դա չի փչացնում ուտեստի համը:

Ցավոք, բոտուլոտոքսինը մթերքի արտաքին տեսքի վրա ոչ մի կերպ չի արտահայտվում: Այսինքն՝ դրա համը, գույնն ու տեսքը անփոփոխ են. նույնիսկ պահածոյացված տարաների կափարիչները միշտ չէ, որ մատնում են թույնի առկայությունը: Այնպես որ, առանց լաբորատորային անալիզների, դժվար է վտանգավոր մթերքը տարբերել անվտանգից: Այս նենգ հիվանդությունն անգամ փորլուծով ու սրտխառնուքով չի մատնում իրեն, ինչպես սովորաբար լինում է աղիքային վարակների ժամանակ: Այն ասես անշարժանում է մարսողական պրոցեսի ընթացքում:

Բոտուլիզմին բնորոշ են սուր թունավոր շոկի ախտանշանները, մարդը թուլանում է, տկարանում, տեսողությունն է թուլանում, խանգարումներ են լինում, որոնք նախկինում երբեք չեն եղել: Աչքերի առջև պատկերների երկվություն է առաջանում կամ էլ ստվերվում են: Երբ վարակվածի ձայնն է նստում ու շնչառությունն է դժվարանում, այլևս հետաձգել չի կարելի, իսկույն շտապօգնություն կանչեք:

Մինչ բուժօգնության ժամանումը միակ փրկությունը ստամոքսի լվացումն է կամ լիտրերով թեկուզև ծորակի ջուր խմելը, եթե այդքան ջուր եռացնելու և սառեցնելու ժամանակ չկա: Ստամոքսի լվացում կատարեք, փսխում առաջ բերեք, մի խոսքով, հնարավոր միջոցներով թույլ մի տվեք, որ թույնն առաջ շարժվի ու ախտահարի ուղեղը:

Միակ պաշտպանությունը բոլոր դեպքերում սննդի ճիշտ ջերմամշակումն է: Մասնագետները թախանձագին խորհուրդ են տալիս հրաժարվել տնային պայմաններում պատրաստված պահածոներից: Իսկ մթերքը լավ եփեք, խաշեք ու տապակեք, այդպես ստիպված չեք լինի անցնել բոլոր այն տհաճ պրոցեդուրաները, որոնք իրականացվում են վարակվածին փրկելու համար:

Շմոլ գազ

Շմոլ գազի նենգ հատկությունները հայտնի են վաղ ժամանակներից: Մեր նախնիները գիտեին, որ շատ վտանգավոր է փակել քարշը, ջերմությունը պահպանելու համար, մինչև վերջ չայրված վառարանում: Փակ տանը տաք է, հարմարավետ է, մարդը պառկում է հանգստանալու և չի արթնանում, շմոլագարվում է: Դժբախտության մեղավորը կրում է տարբեր անուններ` ածխածնի օքսիդ, ածխածնի մենօքսիդ, շմոլ գազ, CO:

Որտեղ է առաջանում շմոլ գազը

Երբ փակում են քարշը, առաջանում է թթվածնի անբավարարության պատճառով թույլ վառվող ածուխների օքսիդացում, որը թափանցում է սենյակ: Մարդիկ չեն նկատում նրա ներթափանցումը, քանի որ ներթափանցող գազը ոչ հոտ ունի, ոչ էլ գույն: Առաջին հերթին նա ազդում է կենտրոնական նյարդային համակարգի վրա և թունավորվողը ի վիճակի չէ հասկանալու, թե ինչ է իր հետ կատարվում, ինչ որ բան այն չէ:

Թվում է, թե մեր ժամանակներում ոչ բոլորն են օգտվում վառարաններից և հավանականությունը շմոլ գազի հետ առնչվելու մեծ չէ: Բայց պարզվում է, որ այդ գազը արտադրվում է ինչպես մարդու գործունեության ընթացքում, այնպես էլ շատ բնական պրոցեսների ժամանակ:

Շմոլ գազը գործնականում առաջանում է այրման բոլոր տեսակների ժամանակ, էլեկտրակայաններում և ջերմակայաններում վառելիքի այրման ժամանակ, խարույկի այրման, գազի սալիկի և ջրատաքացուցիչի աշխատանքի ժամանակ, մեքենայի գազաժայթքման ժամանակ, ծխելուց: Մեծ քաղաքներում ածխածնի մենօքսիդի մատակարարողը հանդիսանում է ավտոնտրանսպորտը: 1000 լ վառելիքի այրման ժամանակ ավտոտրանսպորտային միջոցներից մթնոլորտ է արտանետվում 25-ից 200 կգ շմոլ գազ:

Ազդեցությունը օրգանիզմի վրա

Ինչպես է շմոլ գազը ազդում օրգանիզմի վրա: Մտնելով թոքերը և այնտեղից էլ արյան պլազմայի մեջ CO-ն թափանցում է էրիտրոցիդների մեջ և այնտեղ փոխազդում է հեմոգլոբինի սպիտակուցի հետ, որը հանդիսանում է թթվածնի փոխադրողը թոքերից հյուսվածքներին: Հեմոգլոբինի յուրաքանչյուր մոլեկուլը պարունակում է չորս հեմոպորֆիրային օղակներ, որոնց կենտրոնում գտնվում է երկաթի ատոմը, որն ի վիճակի է թթվածնի մոլեկուլը հետադարձ միացնել` առաջացնելով այսպես կոչված օքսիհեմոգլոբին: Շնորհիվ հեմոգլոբինի արյունը կարող է հյուսվածքներին հասցնել 70 անգամ ավել թթվածին, քան կարող էր տանել աղաջուրը լուծման հաշվին:

Հատկապես երկաթի ատոմին է նշան բռնում շմոլ գազը` առաջացնելով կոմպլեքս միացություններ(կարբոքսիհեմոգլոբին), որն ընդունակ չէ տեղափոխելու թթվածինը:

Շմոլ գազը հեմոգլոբինի մրցակցության մեջ ունի արտահայտված առավելություն թթվածնի առաջ, նա շատ արագ ռեակցիայի մեջ է մտնում հեմոգլոբինի հետ և առաջացնում ավելի ամուր միացություն քան օքսիհեմոգլոբինը: Բացի դրանից կարբոքսիհեմոգլոբինի տարաբաժանումը արյան մեջ ընթանում է շատ դանդաղ և այն աստիճանաբար կուտակվում է: Այդ իսկ պատճառով կարբոքսիհեմոգլոբինի կոնցենտրացիան արյան մեջ կարող է մեծանալ մինչև վտանգավոր աստիճանի` օդը երկար ժամանակ շնչելով, որը պարունակում է ածխածնի օքսիդի ոչ մեծ բաղադրություն, ընդամենը 0.07%: Արյունը կորցնում է թթվածինը հյուսվածքներին տեղափոխելու ունակությունը, ի հայտ են գալիս սուր թթվածնային անբավարարվածության ախտանիշներ:

 

Թունավորման ակնառու հատկանիշները հայտնվում են, երբ արյան մեջ կարբոքսիհեմոգլոբինի բազադրությունը համեմատած հեմոգլոբինի ընդհանուր բաղադրության հետ գերազանցում է 20%: 30%-ի ժամանակ ի հայտ է գալիս գլխապտույտ, ոտքերում թուլություն, տեսողության թուլացում: 40-50%-ի ժամանակ` գիտակցության մթագնում, 60-70%-ի ժամանակ բերում է մահացության: Ինչքան շատ է շմոլ գազի կոնցենտրացիան օդում, այնքան արագ է կարբոքսիհեմոգլոբինի վտանգավոր կոնցենտրացիան հասնում արյան մեջ: Օրինակ` օդի շնչումը, որը պարունակում է 0.1э % շմոլ գազ, բերում է կարբոքսիհեմոգլոբինի 40%-անոց մակարդակին ոչ լրիվ երեք ժամվա ընթացքում, երբ մարդը գտնվում է հանգիստ վիճակում: Իսկ եթե նա զբաղված է ծանր աշխատանքով, թոքերը օդափոխվում են ակտիվ և կարբոքսիհեմոգլոբինի առաջացումը ընթանում է արագ, նույն մակարդակով:

Եթե շմոլ գազի ոչ մեծ քանակությունը ազդում է օրգանիզմի վրա երկար ժամանակվա ընթացքում, ապա կարբոքսիհեմոգլոբինը միշտ առկա է արյան մեջ: Կարբոքսիհեմոգլոբինի 2-10э % կոնցենտրացիայի ժամանակ ակնհայտ նշաններ չեն դիտվում, բայց այդպիսի մարդիկ հաճախ բողոքում են գլխացավերից, շուտ հոգնածությունից, ախորժակի նվազումից, գրգռվածությունից, վատ քնից, սրտի շրջանում ցավերից, հիշողության և ուշադրության թուլացումից: Այս հատկանիշները ծանոթ են մեծ քաղաքի շատ բնակիչներին:

Ինչքան երկար է օրգանիզմը գտնվում հյուսվածքների թթվածնային քաղցի պայմաններում, այնքան դժվար են դրա հետևանքները, հատկապես սրտային մկանների և գլխուղեղի համար: Այդ պատճառով ծանր թունավորման անմիջական ախտանիշների բուժումը դեռ չի նշանակում լրիվ առողջացում: Հաճախ պատահում է գլխուղեղի կեղևի նեյրոնների խախտում, 10-ից 7 թունավորման դեպքում 3 ամսվա ընթացքում կարող են հայտնվել հոգեկան խանգարումներ, հիշողության կորուստ, անձնային փոփոխություններ:

Այսպիսով, ինչ պետք է անել, որպեսզի խուսափել շմոլ գազի թունավորումից: Առաջին հերթին վառարանները վառելու ժամանակ պետք է պահպանել անվտանգության տեխնիկայի տարրական կանոնները, չպահել մեքենան միացված շարժիչով փակ տարածության մեջ, հաճախ օդափոխել խոհանոցները, որոնք սարքավորված են գազի սալիկներով: Սակայն հարց է առաջանում, թե ինչպես ապահովել օդի վիճակի մշտական հսկողությունը աշխատանքի վայրում, տանը և ավտոտնակում: Այժմ դա հնարավոր է շմոլ գազի նոր ազդանշանայի սարքի միջոցով: